Adasim David Grossman hakkindaki bu makale/roportaji ilgi ile okudum.
Okumak isteyenler icin: The Unconsoled
Ikinci Lubnan savasinda bir babanin yasayabilecegi en trajik testi yasayan David Grossman hakkinda bilgi icin: David Grossman
Oncelikle benimle The New Yorker'deki makaleyi paylasan dostum dr. A.M.'ye tesekkurlerimle.
Bu makaleyi okuduktan sonra aldigim en bas karar David Grossman'in "To the end of the Land" adli eserini okumak. (אישה בורחת מבשורה / Isha Borahat MiBesora)
Bu makaleden ogrendiklerime gelince.
Makalede de belirtildigi gibi Israil'de onemli bir "sessiz ve etik" kanun vardir.
Israil'in savaslarinda ve maruz oldugu saldirilarda sevdigini, esini, cocugunu kaybeden bir kisi ile politik konulari tartismaktan kacinilir.
Ama David Grossman makaledeki cumlesi ile bu sentimentin onu da rahatsiz ettigini ve durust bir tartisma ortaminin olusamadigini belirtmekte: “When someone tells me, ‘I cannot argue with you because you are a bereaved father,’ I say, ‘Bullshit. Argue with me, not with my emotions.’ ”
Ama tabii kolay degil bu.
Ibranice'de "plitat pe" denilen bir deyim vardir. "Agzimdan kacirdim" deriz biz.
Isci partisinin 1977'de secimleri kaybetmesi ve halk somurusunun Sol'dan Sag'a gecmesinden sonra 1981 secimlerini ve bir bakima Israil'in yonunu degistiren o unlu "agizdan kacanlar"i cogumuz hatirliyoruz.
Sefaradlar hakkinda Ashkenaz Elit'in kullandigi terimler: Rahmetli Dudu Topaz'in "chah -chahim", Shimon Peres'in "Humeyniler" ve Rahmetli Mota Gur'un "Sizi aynen Araplari ezdigimiz gibi ezecegiz" sozleri.
Bunlari neden getirdim?
Plitat Pe - agizdan kacirma bir kisinin bilinc altinda yatanlari istemeden ortaya dokmesidir.
Makalede'de benim diger dikkatimi ceken noktalarin yaninda ve kanimca en onemlisi shu: David Grossman'in "To the end of the Land" adli eseri yayinlanmadan elestirmenlerden gelecek tepkiler hakkinda huzursuz olmasi uzerine dostu ve ideolijist-kardesi yazar A.B. Yehoshua onu teselli ediyor “Don’t worry, you are protected.”
"Endishelenme koruma altindasin"
A.B. Yehoshua'nin bu "plitat pe"si -- ki kendi de sonradan agzindan kacirdigina pisman oldugunu soyluyor -- bize genelde Israil halkinin ve ozellikle Israil elit Sol'unun bilinc altini ortaya koyuyor.
"Koruma altindasin"
Oglunu kaybetmis bir babayi elestirmek ister istemez cok zor.
Bu yuzden ne istersen soyle ne istersen yaz seni elestirmeye kalkanlarin vicdanlari seni koruyacaktir.
Diger bilinc alti ise Sol Elit'in bir birini ne sekilde koruma altinda tuttugu, hatta hatali olduklarini bile bile bu korumanin bir yerde kendi idolojilerinin bir parcasi haline gelmis oldugu.
David Grossman bu roportaj sirasinda bugunku toplumda degerlere sahip olmanin "cool" olmadigindan, humanist olmanin "cool" sayilmadigindan sikayet ediyor. Katiliyorum. Degerlere sahip cikmaya calismak, humanist olmaya calismak en ust erdemler ama sorum "kimin hesabina?" Iste bu soruyu David Grossman'a sormak zor.
Ama ayni soruyu David Grossman'in politik inanclarinin tam tersinde bulunan yuzlerce shehit (halalim) annesi ve babasi da soruyorlar. "Kimin hesabina" sizin bu "humanizm" arayisiniz?
David Grossman'i bir yerde de cok takdir ediyorum.
Gecirdigi bu buyuk traumaya ragmen kendisi icin saptadigi ilkelerinden vaz gecmeyerek yoluna ve inancina ne kadar sadik bir kisilik sahibi oldugunu goruyoruz.
Boyle bir olay minimalist temelde Grossman ailesinin, David ve Michal'in kendi "Holocost"lari degil midir?
Evlat acisi ceken her kisinin kendi Holocost'u degil midir o trajedi?
Holocost sonrasi buyuk bir kitlenin tepkisi inanclarini kaybetmeleri olmamis miydi?
Kim onlari suclayabilir?
Bircok Holokost kurtulani da tam tersine inanclarina daha da siki bir sekilde sarilmislardi.
Grossman ailesi de bu sekilde.
Aslinda hem terk edeni hem de sarilani yargilamak mumkun degil.
Ama gerceklerden de uzaklasamayiz.
Halen devam eden bir kan dokumu icindeyiz ve maalesef henuz ya onlarin ya da bizim kanimiz dokulecek gercegi ile karsi karsiyayiz.
Bir adim daha ileri gidemedik.
David Grossman gibi public shahislar soyledikleri ve tutumlari ile kendi halklarini etkiledikleri gibi karsimizdaki dusmani da etkilemekteler. David Grossman ve muritlerinin kendi halklarina verdikleri mesaj, kendi halklarini ne sekilde anladiklari yine A.B. Yehoshua'nin David'e soyledigi shu sozlerinde acikca ortada: ‘The people feel guilty toward the Arabs, and so they hate them.’ -- "Halk araplara karsi kendini suclu hissediyor ve bu yuzden de onlardan nefret ediyorlar."
Iste kendini humanizmin mesalesi sanan Israil solunun kendi halkindan, halkinin acisini kendi etinde hissetmesine ragmen ne kadar kopuk oldugunu, ideolojisinin esiri halinde oldugunu gosteriyor.
Sol'un gittikce kendi tabanini kaybetmesi, kalanlarin da gittikce radikallesmesi her zaman soyledigim gibi iflas etmis (karsisindaki dusmani kavrayamadigi icin) ideolojilerinin kendi en yakinlarinin gercek durumularini gormelerini engelleyecek sekilde akil ve mantik duvarini ashmish olmasindan dolayi.
Bu "utopya" yanlis mi?
Hayir degil.
Bu 2000 senedir Mashiah'i bekleyen bir ulusun kendini en yakin hissedebilecegi bir utopya. Bize yabanci degil.
Ama hayatin gercekleri ile yuzlesmek gerekiyor.
2000 sene Mashiah gelmedi diye bu ruyamizdan vaz mi gectik? Hayir.
David Grossman ve etrafindakilerin de vaz gecmemelliler, tum bir Ulus olarak bir gun etrafimizdakiler ile "baris" icinde yasayacagimiz ruyasindan kesinlikle vaz gecemeyiz. Ama "amac" bu olmakla beraber, "arac" gercekci olmali. Bu konuya, aracin ne olabilecegi konusuna, detaylara girmek gereksiz.
Gazeteci Avi Shavit David Grossman ve Sol'un ana hatalarini ve durumlarini kisaca ve net bir sekilde acikliyor: "The Grossman school of political thought failed to realize the political implications of its own findings, Its version of peace was refuted" -- Grossman'in politik dusunce (okulu) kendi ispatlarini anlayamadi. Onlarin Baris versiyonlari red edildi.(yalanlandi)...
Bu noktada bence her biri cok degerli sahislar olan tum Israil Sol'unun mantigini ideolojisinin onune gecirebilecek kadar iradesi kalan kardeslerimizin tek vucud olarak ilke olarak "livnot u leibanot" semsiyesi altinda halka geri gelmeleri cagrisi yapilmali. Eretz Israel'in her kosesini insaa etmeye, gelistirme cabasina ortak olmaya cagirmali.
Baris ruyasini hep birlikte tasiyip gercekci adimlar atmaya.
Hepimiz New York'ta Birlesmis Milletler binasi karsisindaki minik parkin duvarlarina islenmis Yeshayau'nun sozlerini biliriz. Ama zaman gerektirince Yoel'in shu sozlerini de unutmamak lazim: Yoel 4:10
כֹּתּוּ אִתֵּיכֶם לַחֲרָבוֹת, וּמַזְמְרֹתֵיכֶם לִרְמָחִים; הַחַלָּשׁ, יֹאמַר גִּבּוֹר אָנִי
Sabanlarinizi kilic yapin (dovun), budama kancalarinizi mizrak yapin, ve zayif olan "kuvvetliyim"desin...
