shomer shabat

Cuma, Temmuz 30, 2010

TORA OGRENMENIN YASAK OLDUGU GECE

bs"d

Tesha be'Av gecesi ve gunu Tora ogrenilmez. Tora ogrenimi insani mutlu kildigindan Am Israel'in bu en buyuk yas gecesi ve gunu sadece yas kurallari ve bazi agitlar (Eyha) okunur ve ogrenilir.

Bu sene Israil'de "Ha'Layla lo lomdim Tora" (bu gece Tora ogrenmiyoruz) basligi altinda Israil'in degisik sosyal ve politik yapilarindan kisilerin katildiklari paneller duzenlendi. Bu panellerden bir tanesi Rehovot'ta taninmis solcu politikaci Yosi Sarid, milletvekili Tzippi Hotovelli ve Avi Rat'in katilimlari ile gerceklesti.

Yosi Sarid'in " Yerushalayim'in bolunmesini ve dogu Yerushalayim ile Arap mahallelerinin Filistin yonetimine[sic] verilmesini engellemenin hic bir yolu yok" demesi uzerine Avi Rat "Araplar'a toprak verilince ne oldugunu gorduk, adamlar sessizce oturup Humus yemiyorlar" diye cevap verdi.

Yosi Sarid'in tepkisi suratli geldi.
Ayaga kalkip paneli terk etti.

Iste solcu kardeslerimizin dialog anlayisi.
Gercekler ile karsilasinca cekip gitmek...

Kaynak

EKEV -- BUYUKLUK VE ALCAKGONULLULUK

bs"d

Ingiltere Hahambashisi Rabbi Sir Jonathan Sacks'in bu haftaki derashasinin tercumesi :

Bu haftaki Perasha'nin icindeki bir dizeler serisi Talmud'da , daha sonra Sidur'da da yer bulan cok guzel bir pasaja ilham oldular. Cumartesi aksamlari Shabat biterken soylenen (Ashkenaz) bolumlerin arasinda yer alan bu pasaj Devarim 10: 17-18 'de yer almakta :

"Cunku Tanriniz HaShem, tanrilarin Tanrisi, rablerin Rabbidir. O kimseyi kayirmayan, rusvet almayan, ulu, guclu, heybetli Tanridir. Oksuzlerin, dul kadinlarin hakkini gozetir. Yabancilari sever, onlara yiyecek, giyecek saglar."

Ilkinin HaShem'in yuceligini, ikincisinin ise HaShem'in zayif ve yalnizlara olan itinasini iceren bu iki dizenin yan yana gelmeleri daha carpici olamazdi. Guclerin en Guclusunun gucsuze olan itimati, endisesi. Sonsuz Muazzam kucuk olan icin endisesini gosteriyor. Varolusun kalbindeki Varolan kenarda kalani, oksuzu, dulu, yabanciyi, yoksulu, kimsesizi, ihmal edilmisi dinliyor. Bu fikrin isiginda ucuncu yuzyilda yasamis Rabbi Yohanan su ogutu veriyor. (Talmud Bavli Megila 31A):

"Rabbi Yohanan der ki; HaShem'in yuceligini buldugunuz her yerde O'nun alcakgonullulugunu de bulursunuz.
Bu Tora'da yazili, Peygamberler Kitabi'nda (Neviim) tekrar edildi, Yazilar Kitabi'nda da (Ketuvim) ucuncu defa belirtilmis.
Tora'da "Cunku Tanriniz HaShem, tanrilarin Tanrisi, rablerin Rabbidir. O kimseyi kayirmayan, rusvet almayan, ulu, guclu, heybetli Tanridir." diye yazili ve hemn arkasindan da "Oksuzlerin, dul kadinlarin hakkini gozetir. Yabancilari sever, onlara yiyecek, giyecek saglar." denmekte. (Devarim 10: 17-18)
Peygamberler Kitabi'nda (Neviim) : "Yuce ve gorkemli Olan,Sonsuzlukta yasayan, adi Kutsal Olan diyor ki, Yuksek ve kutsal yerde yasadigim halde, Alcakgonullulerle, ezilenlerle birlikteyim.Yureklerini sevindirmek icin ezilenlerin yanindayim." seklinde tekrarlaniyor. (Yeshayau 57:15)
Ucuncu defa da Yazilar Kitabi'nda (Ketuvim) "Tanri'ya ezgiler soyleyin, adini ilahilerle ovun, Colleri gececek biniciye yol hazirlayin; Onun adi YAH'dir, bayram edin onunde! Bulutlara binmis olana ezgiler sunun" yazili ve hemen arkasindan "Kutsal konutundaki Tanrı, Öksüzlerin babası, dul kadınların savunucusudur" denmekte. (Tehilim 68:5-6)"


Iste bu pasaj Ashkenazlarin Shabat sonunda soyledikleri tefilada yer buldu. Bu pasajin orada bulunmasinin nedeni dinlenme gunumuz sona erip hafta gunleri sorunlarimiza donerken sadece kendimizi ilgilendiren meselelerle degil bizden daha az avantajli durumda olanlari da unutmamamizi bize hatirlatmasi icindir. Sadece kendimizi veya bize bagli en yakinlarimizi dusunmek "HaShem'in yolu" degildir.


Hahambasi olmanin degisik yanlarindan biri de baska sekilde iliski icinde olamayacaginiz kimselerle tanismanizdir. Asagidaki uc olay benim uzerimde derin etkiler birakti:

Esim Elaine ve ben zaman zaman Yahudi cemaati icinden ve disindan kimselere davetler veririz. Genelde davetin sonunda misafir ev sahibine tesekkurlerini sunar. Ama sadece bir keresinde misafirimiz sadece bize tesekkur etmekle kalmayip, mutfaga gidip bu davet yemegini hazirlayip servis edenlere de tesekkur etmek icin izin istedi. Cok ince bir duyarlilik gosterisiydi. Ama bu saekilde davrananin kim oldugu daha az ilginc degildi. Bu kisi Ingiltere Basbakani John Major'du.

Buyukluk alcakgonulluluktur.

Ingiltere'nin en eski Sinagog'u Londra'nin kalbindeki Bevis Marks'tir. Bu Sinagog 1209 yilinda kovulan Yahudiler'in Ingiltere'ye tekrar 1656'da Oliver Cromwell'in izni ile donmelerinden sonra 1701 yilinda Ispanyol-Portekiz Yahudileri tarafindan insa edilen ilk Sinagog'du.
Amsterdam'daki buyuk Sinagog'un kopyasi olarak insa edilen bu yapi o zamandan beri neredeyse hic bir degisiklige ugramadan ayakta kaldi. Zamanin gecisini sadece elektrik lambalari ifade ettiler, hatta bazi ozel durumlarda Tefilalar mum isiginda ayni ilk gunlerdeki gibi yapilmakta.

2001 yilinda, 300uncu sene kutlamalarinda Prens Charles Sinagog'a geldi. Cemaat uyeleri ve liderleri ile birlkte oldu. Ama en etkileyicisi Ingiliz Yahudileri'nin buyukleri ve onderleri ile harcadigi zaman kadar guvenlik gorevlerini yerine getirmekte olan gencler ile de sohbet etmesi oldu. Cemaatimizin nezih organizasyonlarindan CST'nin gorevlerinden biri olan bu tip aktivitelerde guvenlik gorevlerine gencler gonullu olarak katilirlar. Cogunlukta herkes onlarin varliklarini dahi idrak etmeden yanlarindan gecer. Ama Prens Charles onlarin mevcudiyetlerine dikkat edip, bu sanli davete katilan her birey kadar onemli olduklarini onlara hissettirdi.

Buyukluk alcakgonulluluktur.

Sarah Levene (gercek ismi degil) trajik bir sekilde genc yasta hayata veda etti. HaShem onu ve esini buyuk basari ile bahsh etti. Cok varlikliydilar ama paralarini kendileri icin harcamadilar. Ingiltere'de , Israil'de veya baska yerlerde olsun Yahudi cemaatleri ve disinda cok yuksek miktarlarda Tzedaka verirlerdi. Zamanimizin en buyuk hayirseverleri arasindaydilar.

Sarah oldugunde onun arkasindan yas tutanlar arasinda Israil'de sikca kaldiklari unlu bir otelin garsonlari ve servis elemanlari da vardi. Ortaya cikan Sarah'nin her birini yakinen tanidigi, her birinin aile durumlarini, icinde olduklari zorluklari, tum problemlerini bildigiydi. Sadece onlarin isimlerini degil, eslerinin ve cocuklarininkileri de biliyordu. Her ne zamanki bu kisilerden birinin yardima ihtiyaci vardi, bu yardimin suratle ve saygin bir sekilde ulasmasini saglardi.

Vefatindan sonra Sarah ve esinin ne sekilde evlendiklerini ogrendim. Sarah'dan daha yasli olan esi ebeveynlerinin arkadasiydi. Akademik sene baslamadan evvel bir kac hafta tatili olan Sarah'ya Bay Levene (gercek ismi degil) yazlik bir is verdi. Bir aksam isten sonra beraberce Sarah'nin anne babasina aksam yemegine katilacaklardi. Yolda bir dilencinin yanindan gectiler. Tzedaka mitzvasi uzerine cok titiz olan Bay Levene cebinden bir kac bozukluk cikartip bu dilenciye verir. Yola devam edecekken Sarah bay Levene'e ona borc verip veremeyecegini sordu. Hafta sonunda maasini alinca geri odeyecegine soz verdigi miktar az degildi.

Bay Leven bu parayi verdi. Sarah hemen dilenciye kosup butun parayi verir. Bay Levene "Neden yaptin bunu ? Ben ona zaten biraz vermistim." diye sorar. Sarah "ona verdigin bugun icin yeterliydi, ama hayatinda bir fark yaratmaya yeterli degildi" diye cevap verir.

Bay Levene haftanin sonunda Sarah'ya maasini verince Sarah paranin cogunu ona borcunu geri odemek icin verir. Bay Levene "parayi kabul edecegim, cunku seni bu mitzvadan mahrum etmek istemiyorum." diyerek parayi alir.
Ama - bana Sarah'nin vefatindan sonra anlattigi gibi, "iste o anda Sarah'dan benimle evlenmesini istemeye karar verdim, cunku onun kalbi benimkinden buyuktu."

Evlilikleri boyunca en azindan paralarini kazanmak icin harcadiklari vakit ve enerji kadarini hayir isleri icin sarf ettiler. Gunumuzun egitim, tip ve cevre projelerinin cogunun arkasinda onlar vardi. Bir cok hayirsever tanima serefine sahibim, ama hic biri kaldiklari otel calisanlarinin cocuklarinin isimlerini bilecek kadar, ilgi gormeyen marjinalleri dusunecek kadar veya sessizce onlara yardimlarini ulastiracak kadar insancil degillerdi.

Buyukluk alcakgonulluluktur.

Tora'nin Bati Medeniyeti'ne olan katkilarindan biri de bu "icgudulere ters , beklenmedik ve hayat degistiren" fikirdir. Bu fikir bu haftaki Perashamizda Moshe'nin "Tanrilar'in Tanrisi, Efendiler Efendisi, yuce ve hushu uyandiran HaShem" diye adlandirdigi HaShem'in sadece "kainatin yaraticisi ve tarihin akisinin sekillendiricisi" degil ayni zamanda "Oksuzlerin, dul kadinlarin hakkini gozeten, yabancilari seven, onlara yiyecek, giyecek saglayan" HaShem oldugunun belirtilmesi ile sabitlestirilmistir.

Iste bunu izleyenler HaShem'in gercek takipcileridirler.

Salı, Temmuz 27, 2010

ZOHAR OKUMANIN ONEMI

bs"d

Rav Shmueli'nin bu hafta verdigi dersinin bu videosunda (23:30 ile 30:30 arasinda) da gorebileceginiz gibi Rav bu gunlerde Zohar okunmasinin onemine deginiyor . Rav Shmueli Am Israel'in cok buyuk dertleri oldugunu ve bugun hem icten hem de distan bunlarla ugrastigimizi anlatiyor. Bu dertler fiziksel oldugu kadar ruhani dertler de ayni zamanda.
Bu dertlerden kurtulmanin yolu tek.

Bu hafta okudugumuz Ekev Perashasi'na (Devarim 7:12) והיה עקב תשמעון (ve aya ekev tishmeun) -- "Eger bunlari dinlerseniz" diye basliyoruz.
Eger  והיה kelimesi HaShem'in merhamet karakterini tasiyan isminin harflerinden olusuyor. (eger merhamet istiyorsaniz) .
עקב (ekev) - topuk -ayak izi-  עקבתא דמשיחא (ikveta de'meshihta) - mashiahin ayak sesleri , simdi icinde bulundugumuz donem .
Eger ikveta de'meshiha ( עקבתא דמשיחא) zamaninda merhamet (והיה) istiyorsaniz , yapmaniz gereken תשמעון (tishmeun) dinleyin. Neyi dinleyelim ?
תשמעון ayni zamanda ת שמעון veya  תורת שמעון ta okunabilir.(nokriton) Ribbi Shimon Bar Yohay'in Tora'si (Zohar).

Rav Shmueli shu cumlenin uzerinde cok duruyor :
ובגין דעתידין ישראל למטעם מאילנא דחיי דאיהו האי ספר הזהר יפקון ביה מן גלותא ברחמי .

Tze ulmad...

Pazar, Temmuz 25, 2010

VA'ETHANAN -- SHEMA'NIN ANLAMI

bs"d

Ingiltere Hahambashisi Rabbi Sir Jonathan Sacks'in bu haftaki derashasinin tercumesi.


"Shema Yisrael , HaShem Elo-kenu, HaShem ehad" (Dinle, ey Yisrael! Tanrimiz HaShem tek HaShem'dir).
Bu sozler Yahudi inancinin yuce tanikligini tasimaktalar. Her kelimesi derin incelemeye deger nitelikte , ancak ilk fiil "Shema" ozel ilgiyi hak ediyor.

Bati kulturunun aralarinda sekillendigi iki medeniyet arasinda; Yunan medeniyeti ve Yahudi medeniyeti; derin bir fark vardi, Yunanlilar gorsel sanatlarin, resim, heykel, mimari ve tiyatro konularinda ustaydilar.

Yahudiler ise kesin dini bir prensip ile bu konulrda usta degillerdi. HaShem, ibadetin tek gayesi, gorunmezdir. Doganin otesindedir. Kainati O yarattigi icin Kendisi kainatin arkasinda saklidir. O gorulemez. Kendini sadece "konusma" ile ifsha eder. Bu yuzden Yahudili'te en yuce dini hareket "dinlemek"tir. Eski Yunan kulturu bir "goz" kulturu iken Yahudi kulturu bir "kulak" kulturu idi. Yunanlilar gorduklerine; Yahudiler duyduklarina ibadet ederlerdi.

Hans Kohn "The idea of Nationalism" adli eserinde bunu soyle acikliyor : "Eski Yunanlilar 'goruntu, mekansal ve belirli hisler" ile yonlenen insanlardi . . . sanki gecen, fani, hayatin bir birinden uzak,alakasiz elementlerini belli bir sinirlama icine sokup dondurmak istegindeydiler . . . Yahudi ise duydugu kadarini gormemekteydi . . . Onun kullandigi organ kulagiydi . . . Eliyahu HaShem'i algiladigi zaman sadece cok sukun, alcak bir ses duydu. Bu yuzden Yahudi hic bir zaman kendi Tanri'sinin bir goruntusunu yapmadi."

Bu yuzden Yahudiligin anahtar kelimesi "Shema"dir. Tanri bizim gordugumuz bir sey degil; duydugumuz bir sestir. Bu yuzdendir ki Moshe bu haftaki Perasha'da Sinai Dagi'ndaki vahiyi (revelation) su sekilde hatirlatiyor : "HaShem size atesin icinden seslendi. Siz konusulani duydunuz, ama konusani gormediniz. Yalnız bir ses duydunuz. " (Devarim 4:12)

Bunun tum Yahudilik icin sistematik etkileri vardir. Yahudiligin dunya gorusu ve anlayisi filozofik gelenegi Socrates, Aristo, Plato ve digerleri tarafindan olusturulmus Yunan dunya gorusunden temelden esas olarak derin bir sekilde farklidir. Dinleyen bir kultur ile goren bir kultur ayni degildirler. Bu haftaki incelememizde bu bir cok farklardan bir tanesini islemek istiyorum.

Moshenin Kitaplari, Tora, diger ozelliklerinden bir yana asil olarak 613 Mitzva'yi iceren bir kanunlar kumesidir. Bu da Tora kelimesinin asil anlami olan "kanun"dur. Adindan da anlasilacagi gibi bir kanun kitabinda "itaat etme, uyma" kelimesinin bulunmasi anlasilir ve beklenebilir bir seydir, sonucta "kanun"un maci ve beklentisi "itaat edilmesi"dir. Bir aciklama ile gercek nasil bir birine baglantili ise bir komuta ile itaat ta o kadar baglantilidir. Buna ragmen Tora Ibranicesi'nde "itaat etme" anlamina gelen hic bir kelime bulunmamakta. Bu muthis sasirtici bir durum.

Bu eksiklik o kadar goze batan bir sekilde idi ki modern Ibranice tekrar yasama getirilirken "itaat etmek" anlamina gelen bir fiil yaratma gereksinimi dogdu. Bu ozellikle "Israil Savunma Kuvvetleri" acisindan cok gerekli bir durumdu. Bir ordu her zaman bir ust rutbenin emirlerine uyulmasi sistemi ile isler. Bunun icin secilen kelime Arami lisaninda ve tum Tora icinde bu anlamda hic bir zaman kullanilmamis "letzayet" oldu. Tora'nin bu anlamda kullandigi kelime ise bayaa degisik , "Lishmoa, Shema  --duymak".

"Lishmoa" fiili Devarim kitabinda onemli bir anahtar kelime halindedir, bu kitapta degisik sekillerde 92 kere kullanilmis ( bir karsilastirma icin Vayikra kitabinda sadece 6 kere bu kelimeye rastliyoruz). Bu kelme cok degisik anlamlar tasimasi ile birlikte 5 ana anlam ile siniflandirilmis:
1- dinlemek, odaklanmis olarak dikkat etmek mesela Devarim 27:9'daki gibi "Ey Yisrael, sus ve kulak ver!"
2 - duymak, Bereshit 3:10'daki gibi " Bahcede sesini duyunca korktum"
3 - anlamak, Bereshit 11:7'deki gibi " Gelin, asagi inip dillerini karistiralim ki, birbirlerini anlamasinlar"
4 - benimsemek, Bereshit 17:20'deki gibi "Yishmael'e gelince, seni isittim."
5 - hareket ile tepki gostermek, Bereshit 16:2'deki gibi "Avram Sarayın sozunu dinledi"

Bu son shiktaki "shema" "itaat emek" anlamina en yakin olna durumunu temsil etmekte.

Tora ve Rabinic Ibranice'de baska anlamlari da var, mesela "anlam cikarma", "kabullenme", "bir ispat olarak hesaba katma", "sozlu gelenegin bir parcasi olarak kabul etme" gibi. Baska lisanda bir kelimenin bu kadar genis anlamlari mevcut degildir. Kulak verme veya onemse me en yakinlarindan biri olabilir anck yine de ayni zenginligi tasimamaktalar. Psikologlar bugun "aktiv dinleme" olarak bir terim kullanmaktalar , bu da Shema'nin anlamlarindan bir tanesi.

Bir medeniyetin kendine mahsur ozelliklerini bulmanin en bas yollarindan biri de bu medeniyetin lisaninda olup diger lisanlara tercume edilemeyen kelimeleri bulmaktir. Bedevilerin kum icin , Eskimolarin da kar icin bir cok ayri kelimeleri oldugu bilinmekte. Yunanca'daki megalopsuchos (anlami olarak genis ruha sahip kisi, zenginlik, statu ve kolayca elde edilmis bir ustunluk sahibi kisi) kelimesinin karsiligi Yahudi ve Hristiyan kulturlerinde, alacak gonulluluge deger veren iki kulturde, yer bulamamisti. Yunan kulturu ise alcakgonullugu bir deger olarak tanimamisti. Shema kelimesi de, dunyanin kulak kulturunun oncusu ve bas ornegi olan Ibrani kulturunun boyle tercuyme edilemiyen bir kelimesidir.

Bu bizim Yahudiligi anlayisimizi etkileyen buyuk bir etkendir. "Lishmoa" fiilinin bulunmasi ve "letzayet" fiilinin eksikligi Yahudiligin Ebedi Kanunlara olan yogun odaklanmasina ragmen, kor, dusunmeyen ve sorgulamayan bir inanc sistemi olmadigini bize gostermekte.

Kanunlarin arkasinda bir neden vardir. Bazi durumlarda bu nedenin kaynagi HaShem'in kainati ve bu kainati yoneten kanunlari yaratmasi oldugu gercegi yuzunden doganin butunlugune olmasi gereken saygimiz. Bazi durumlarda da kokleri tarihin icinde yatmakta. Atalarimiz Misir'da koleydiler, bu yuzden kisisel ve sabit tecrubeleri ile despot,adaletsiz bir toplumda yasamanin ne demek oldugunu biliyorlardi. Bu yuzden Tora'yi temel alan bir toplum adaletli, merhametli ve comert olmaliydi. Koleler yedi gunun bir tanesinde dinlenebilmeliydiler. Yedi senede bir tum borclar iptal edilebilmeliydiler. Toprak sahibi olmayan yoksullar hasat zamani yiyeceksiz kalmamaliydilar , vs.

Vahiy olan HaShem ayni zamanda da yaratilisin ve kurtulusun da Tanri'sidir. HaShem  bize bazi seyleri yapmamizi ve bazi seylerden uzak durmamizi emrettigi zaman bu O'nun keyfi ve zalimce isteginden dolayi degil , dunyanin duzeni ve butunlugu kendi yapimi oldugu icin ve insanoglunun sherefi de kendi imjinda yaratildigi icin onem kazanmakta O'nun nezdinde. Emrettigi Mitzvalari ile dogayi ve tarihi yonlendiren kanunlar arasinda derin bir ahenk bulunmakta. Zalim bir hukumdar korcesine bir itaat talep eder. HaShem zalim bir hukumdar degildir; bu yuzden de korcesine bir itaat talep etmemekte. Tam tersine O emrettigini ve neden bu emri bize verdigini anlayabilecegimiz kadar anlamamizi arzu eder.

Dolayisi ile Shemot (Cikis) ve Devarim'de de gordugumuz gibi vurgulanan cocuklarin soru sormalaridir. Otoriter bir kulturde soru sorma istegi yildirilir. Aynen Tennyson'un "Bizim gorevimiz nedenleri sorgulamak degil, yapmak ve olmektir" dedigi gibi. Eger Yahudilikte de boyle bir anlayis olsaydi, Tora "lishmoa", duyma, fiili yerine "itaat etme" anlamina gelen "letzayet" gibi bir fiili de kullanirdi.

Pesah Sederinde en az olgunlasmis , en olgun degil, "soru sormayi bilmeyen" cocuktur. Dogrusu biz ona soru sormayi ogretmek ile yukumlendirildik. Her ne kadar "Shema Yisrael"'den uc satir sonra gelen fiil "bunlari cocuklarina ozenle tekrar edeceksin" diye tercume edilse dahi , Rashi'ye gor buradaki anlam " cocuklarinizi keskinletireceksiniz", onlara bunlari yuzeysel olarak degil, tum derinlik ve detaylari ile anlamlarini ogretin.(Rashi Kidushin 30A)

Kesin olan, gerci soylenmesine dahi gerek olmamasi gereken, bu mitzvalara (emirlere) itaat etmemiz onlari anlamamiz ile baglantili degildir. Bir kisinin anlamamasi veya mutabik olmamasi nedeni ile kanunlara uymamayi secebilecegini soylemek terminoloji olarak dahi celiskilidir. Bu sekilde usunen bir kisi gercekte "kanun" ne demektir dahi anlayamamis demektir. Bizimkisinin ise arastiran, sorgulayan, rasyonel, aklimizi tumu ile kullanmamizi bekleyen zeki bir inanc oldugu anlamina gelmekte.

Shema Yisrael "duy Yisrael" anlamina gelmemekte. Daha cok su anlamlara gelir: "Dinle. Konsantre ol. HaShem'in sozune tum dikkatini ver. Anlamaya cabala. Intelektual ve duygusal tum yeteneklerini kullan. O'nun istegini kendi istegin yap. Cunku sana emrettigi hersey ne mantiksiz ne de keyfidir, senin  refahin , senin ulusunun refahi ve sonucta da tum insanligin refahi , iyiligi icindir."

Yahudilik'te inanc bir nevi dinleme seklidir: Yaratilan her seyin Yaratan'ina soyledigi sarkiyi, tarihin kendisini anlamaya calisanlara ilettigi mesaji dinlemektir. Bu da Moshe'nin Devarim kitabi boyunca defalarca soylemekte oldugudur. Bakmayi kesin: Dinleyin. Ruhunuzda bir sessizlik yaratin. Sezginin, hirsin, korkunun, kizginligin yarattigi gurultuyu susturun. Patirtinin altinda yatan kisik sesi dinlemeye calisin. O zaman en uzak yildizin dahi arkasindaki kadar uzak Olan'in aslinda kendinizden dahi size daha yakin oldugunu anlayacaksiniz ve Tanriniz HaShem'i tum kalbinizle, tum ruhunuzla ve tum gucunuz ile seveceksiniz. HaShem'in butunlugunde birlik bulacaksiniz; kendi icinizde, kendinizle ve tum dunya ile, ve bundan boyle hic bir zaman bilinmeyenden korkmayacaksiniz.

Cuma, Temmuz 23, 2010

UTANMAZ ADAM -- TURK BAYRAGI ILE HEIL HITLER SELAMI

bs"d

Kibris isgalinin yildonu uzerine yapilan gosterilerden bir goruntu :

Ilk videonun 55'inci saniyesine dikkat !

GAZZE'DE INSANLIK KRIZI-- UYARI !!! KUCUK COCUKLARIN VE KALBI RAHATSIZ OLANLARIN IZLEMESI SAKINCALI

BS"D




TEKRAR UYARIYORUM ASAGIDAKI FILMI KUCUK COCUKLAR VE KALP RAHATSIZLIGI OLANLARIN IZLEMESI SAKINCALI OLABILIR.
COK GRAFIK GORUNTULER ICERMEKTE.

DIKKAT

DIKKAT

DIKKAT

DIKKAT

DIKKAT

DIKKAT

DIKKAT

DIKKAT

DIKKAT





YUKARDAKI RESIM MI?
OYLESINE BIR ISLAM ULKESI . NE YAZIK KI ISRAIL ILE KOMSU DEGIL YOKSA NE BICIM YARDIM GEMILERI DUZENLENIRDI...

VA'ETHANAN -- RABBI ELI MANSOUR

bs"d


Rabbi Eli Mansur'un Va'ethanan perashasi uzerine derashasi:

Moshe Vaethanan Perashasi'nda gokyuzundeki elementlere - gunes , ay ve yildizlar - secde etme , tapma konusunda ozel bir uyari ile putperestlik yasagini tekrarliyor. (4:19)

"Neden Tora gunes ve aya saygi gostermemizi bu kadar kesin bir sekilde yasakliyor ?" diye dusunebiliriz. Sonucta dogadaki hersey gibi onlar da HaShem'in birer hizmetkarlaridirlar. Eger yasadigimiz devletin Cumhurbaskani'nin sekreteri bizi ziyarete gelse ona gereken saygiyi gostermez miydik? Sadece bir sekreter dahi olmasina ragmen, her halukarda Cumhurbaskani'nin ozel sekreteri pozisyonundan dolayi ozel bir saygiyi hak eder.

Neden bu HaShem'in sekreterleri icin de gecerli olmasin ? Gunese ve aya saygi gostermenin nesi yanlis?

Gercegi soylemek gerekirse gecmiste putperestlik te aynen bu sekilde baslamis. Insanlar HaShem'in hizmetkarari olduklari olgusuna dayanarak gunes, ay ve yildizlara ozel deger vermeye baslamislardi. Ama zamanla HaShem'i unutup gokteki bu varliklari ilahi gucler olarak gormeye basladilar. Ama eger bu goksel varliklara gosterilen saygi HaShem'e saygi gotermek amaci ile ise bunda bu kadar ne derin kotuluk olabilir ki?

Rabbi Moshe Alshih (Tzafad 1508 - 1593) Hashem disinda her hangi bir seye secde etmenin kesin yasak olmasini her kisinin HaShem'in bir parcasini tasidigindan dolayi oldugu seklinde acikliyor:
Her insanoglu icinde HaShem'in bir parcasi olan Neshama (ruh) tasir. Bir balonu sisirmek icin icine ufurdugumuz zaman bir parcamiz, nefesimiz balonun icindedir. Ayni sekilde de HaShem bir insan yaratnak icin vucuda ruh "ufler".Boylece her insanoglu icinde HaShem'in bir parcasini ihtiva eder.
Eger kisi bir seye secde ederse, gunes gibi yuce ve saygi uyandiran bir varliga dahi , HaShem'i (has ve shalom) kucuk dusurmektedir. Sanki HaShem kendi hizmetkarlarindan birinin onunde egiliyormus gibi bir durum yaratir.
Bu yuzden, her ne kadar kisi HaShem'e saygi amaci ile fiziksel bir varliga secde etse dahi, putperestlik boylesine igrenc bir seydir. Boyle bir hareket HaShem'in kendi yarattigi bir varlik onunde egilmesine neden olup, HaShem'in sayginligina da zarar verir.

O zaman ne gunese ne de aya tapmayan , oyle de hic bir niyeti olmayan bizleri bu konu ne sekilde alakadar eder ?
Alshih'in aciklamasindan alinacak ders, bizim yaptigimiz her hatanin (gunahin) bir hilul HaShem (HaShem'in isminin kotulenmesi) yarattigidir. Biz genelde "hilul HaShem" deyimini toplum icinde Tora'yi ve Yahudi ulusunu kuculten bir ayip-gunah-hata uzerine kullaniriz. Mutlak olan toplum icinde yapilan gunahlar "hilul HaShem"'e neden olduklaridir ,ancak ozelde, yalnizken yaptigimiz gunahlar da bu katagoriye aittirler. Bir gunah islerken kisi ruhunu , HaShem'in bir parcasini, alip HaShem'in tiksindirici olarak nitelendirdigi bir sey icin kullanmaktadir. Gunah islerken bir yerde sanki HaShem'i kendi ogretilerinden birini cignemeye zorlamaktayiz. Kisi kendi evinde etrafinda kimse olmadan dahi bir gunah islerken HaShem'i (lafin gelisi) yanlis bir sey yapmaya iterek O'nun sayginligini lekelemekte.
Neshama (ruh) kavraminin, yani HaShem'in bir parcasinin icimizde olmasinin, bizlere buyuk bir gurur ve kendimize saygi kaynagi olmasi gerekir. Herbir kisi, Yaratan'in kendi icinde bulunmasindan dolayi, kendi sahsi onemini, degerini tanimasi gerekir. Bu bilgi ve bilinc bizim her zaman ilahi bir yaratiga , varliga yakisir sekilde davranmamiza ve konusmamiza neden olacagi gibi kendi gunahkar ic gudulerimize kurban olmamizi engelliyecektir. Eger HasHem'in bizim icimizde bulundugunu, ikamet ettigini aklimizda tutarsak kendimize ve hayatimiza baska sekilde bakip, kendimizi daha ciddiye alip, hurmet ve asalet ile davranacagimizi garantileriz.

Hepimiz HaShem'in bir parcasiyiz ve kendimize kesinlikle bu sekilde bakip, kesinlikle bu sekilde hareket etmeliyiz.

shabat shalom

david h.

Not: Yarim yamalak Turkcem ile yapmaya calistigim tercumelerden cikabilecek anlam hatalarindan sadece ve sadece ben sorumluyu, HaShem yerahem alay...
Orijinal Ingilizcesi icin : Vaethanan

Perşembe, Temmuz 22, 2010

VA'ETHANAN -- RABBI URI NAHUM

bs"d

Rabbi Uri Nahum'un Va'ethanan Perashasi ile ilgili derashasinin Turkcesi...


Bu Shabat Va"ethanan perashasini okuyacagiz . Perasha Moshe'nin Eretz Yisrael'e girmek icin dua etmesi ile baslayip Yahudi ulusunun Misir'dan ciktiktan sonraki yolculuklarinin hikayesi ile devam etmekte. Perasha'nin en can alici noktasi Sinai Daginda Tora'nin verilis hikayesinin tekrari .

Ben her zaman bu Perasha'yi uzerinde calismasi, aciklamasi en zor olanlardan biri olarak gorurum . Nedeni ise bu Perasha'nin sozleri kendileri o kadar acik ve netler ki baska aciklamalara cok yer birakmiyorlar. Sadece 10 emir degil, butun olayin her detayi da tekrar edilmis . Bu Perasha ile her karsilastigimda Yeshiva'daki ilk yillarimda vuku bulan bir olay aklima gelir .

Yeshivamiz her sene Yahudilik ile cok az veya hic alakasi olamamis bir grup genci misafir ederdi . Bu grup genelde Universitelerde sene ortasi tatiline rastlayan Ocak ayi sirasinda iki haftaligina Yeshiva'ya gelirdi. Bu zaman zarfinda az da olsa biraz Tora ve Yahudiligin guzelligi ile tanisirlardi. Bu haftalar icinde bir Cumartesi aksami birkaci ile o civardaki pizzacilardan birine gittim . Lokanta doluydu ve ben yer bulup oturana kadar kendimi bu gruptan bir genc ile yalniz buldum . Sohbet hafif ve cok dostca basladi . Ben ona, o da bana gecmisimiz vs ile sorular sorduk . Tabii sohbet isinmaya baslayinca bana din hakkinda sorular sormaya basladi . Her ne kadar ben kendim de daha yeni baslamakta olmama ragmen sorularina cevap verebiliyordum . Ve sonra buyuk soru geldi . Bana sordugu bu soruyu nasil cevapliyabilecegimi bilmiyordum ve dahasi da bu soru benim uzerimde buyuk bir etki birakti . Cevaplarima "gercek oldugunu kim demis ?" diye tepki gosteriyordu.

"Belki butun bu (din) uydurma! Butun Tora'yi gozden gecirdim hic bir yerde HaShem Yahudi ulusu ile konustu denmiyor. HaShem'in Yahudiler'e konustugunu nereden biliyoruz ?
Belki Moshe daga gidip derin bir magaraya bagirip yuksek bir ses gibi duyulmasini sagladi ? "

Bana bunlari soyleyince donup kaldim . Ne cevap verecegimi bilemedim. Genelde geleneklerine bagli - kasheruta ve shabata bakan - bir cemaat icinde yetistim ama hic bir zaman boyle sorular sormadik. Bizim icin basit bir olgu vardi , tek Tanri'nin varligi ve O'nun bize verdigi Tora. Ben de butun Tora'yi okudum ve Tora'nin bize verildigi hakkinda bazi seyler anlatildigini hatirliyorum ama belki ben hataliydim. Bu kisi bayaa egitimli gorunuyordu ve boyle bir seyin olmadigini soyluyordu! Bir de bu soruyu ilk defa duymuyordum. Bu soruyu ve verilen cevaplari da duymustum. Hic bir zaman bu sorulara cevaplara sahip olmaya gerk gormemistim ; Tora'nin Yahudi ulusuna verilmis oldugunu biliyordum . Ancak, simdi bu bilgim, daha dogrusu inancim sorgulaniyordu. Baska soyleyecek bir sey kalmayinca , HaShem'in Tora'yi Yahudi ulusuna verdigini bildigimi ve hatta bunu ona Tora'da da gosterecegimi soyledim .

Sadece simdi bir pizzacidaydik ve Cumartesi aksami kasher bir pizzacida dahi Humash (Tora) bulmak cok zordur. Yeshiva'ya doner donmez gosterecektim bunlari ona . Dusundugum Yeshiva'ya donunce Ravlardan birine bir kaynak sorabilecegimdi. Yeshiva'ya dondugumuzde nerede ise gece yarisiydi. Her zamanki gibi buyuk sinifta isiklar yaniyordu ama sadece bir kac ogrenci gec saatte ogrenmekteydiler.
Bu soruyu sorabilecegim hic bir Rav orada degildi. Kendi basimaydim.
Elime bir Tevrat (Tana"h - Moshe'den son peygambere kadar tum yazili kitaplarimiza verilen ad - (T)ora, (N)eviim, (K)etuvim) alip bir masaya oturdum.
Bu arada o tualete gitmisti bu da bana ona verecek bir cevap bulabilmek icin tahminlerde bulunmam icin zaman verdi. Halen hangi Tana"h'i (Tevrat) aldigimi hatirliyorum. Artscroll'un siyah kapakli ve Ingilizce tercumeli olani. Muthiz buyuk bir kitapti , 2000 sayfadan fazla. Bu 2000 sayfadan fazla iceren kitaptan ona HaShem'in Yahudi ulusuna Tora'yi verdiginin ispatini nasil gostercektim? Bu cevabin orada oldugunu biliyordum ama nerede ? Bir de bu kisa tualet tenefusu icinde ne suratle bulabilirdim bunu ? Baska bir carem olmadigindan kalbimi HaShem'e doktum.

"HaShem , bana bu gencin sorusuna bir cevap bulmama yardim et " Sonra bu 2000 kusur sayfalik kitabi gelisi guzel actim ve karsima Perashat Va'ethanan cikti. Tam bir kac yuz sayfa ileri atlayacaktim aklima bu Perasha'da 10 Emir'in oldugu aklima geldi . Burasinin Tora'nin Yahudi ulusuna nasil iletildiginin anlatildigi yer olabileceginden bakilmasinin dogru olan yer oldugunu dusundum. Yazili olani okudum ve Tora'nin Sinai daginda olan her seyi ne kadar net anlatmakta olduguna sasirip kaldim. Arkadasim tualetten geri gelince ona ilk soyledigim " biliyorsun , beni gercekten korkuttun. Tora'nin bize HaShem'in Tora'yi Yahudi ulusuna nasil verdigini acikladigini biliyordum. Ama sen bana tum Tora'yi inceldigini ve bunun anlatilmadigini soyleyince gercekten telaslandim. Tora'nin okunusunu her hafta dinlerim ama butun detaylara her zaman dikkat etmem; senin belki de hakli olabilecegini dusundum. Ama simdi elimde sana HaSHem'in gercekten Tora'yi Yahudiler Sinai daginda verdigine dair gosterebilecegim kesin ve acik bir ispatim var." oldu. Ona Ibranice aslindan okumaya basladim; o da Ingilizce tercumesinden takip ediyordu. Her cumle ve her kelimeyi. Her cumle birbirinden daha kuvvetliydi, her cumle onun da benim de suphelerimizi aydinlatiyordu. Hic bir aciklamaya ihtiyac yoktu, kelimeler her seyi cok acik bir sekilde soyluyorlardi. Sadece tercume yeterliydi. Iste beraber okudugumuz parcalardan biri :

:פרק ד ט רק השמר לך...פן-תשכח את-הדברים אשר-ראו עיניך... י יום אשר

עמדת לפני ה' אלקיך בחרב באמר ה' אלי הקהל-לי את-העם ואשמעם את-דברי אשר

ילמדון ... יב וידבר ה' אליכם מתוך האש קול דברים אתם שמעים ותמונה אינכם

ראים זולתי קול: לו מן-השמים השמיעך את-קלו ... ודבריו שמעת מתוך האש

9Ancak gördüklerinizi unutmamaya, yaşamınız boyunca aklınızdan çıkarmamaya dikkat edin ve uyanık olun. Bunları çocuklarınıza, torunlarınıza anlatın. 10 Horevde Tanrınız HaShem'in önünde durduğunuz günü anımsayın. HaShem bana şöyle dedi: ‹Sözlerimi dinlemesi için halkı topla. Öyle ki, yaşamları boyunca benden korkmayı öğrensinler, çocuklarına da öğretsinler.› 11 ‹‹Yaklaşıp dağın eteğinde durdunuz. Dağ göklere dek yükselen alevle tutuşmuştu. Kara bulutlar ve koyu bir karanlık vardı. 12 HaShem size ateşin içinden seslendi. Siz konuşulanı duydunuz, ama konuşanı görmediniz. Yalnız bir ses duydunuz

Saatin gec olmasina ragmen en azindan 45 dakikamizi bu parcalari okuyarak gecirdik. Artik kendime cok daha fazla guvenim vardi. Birdenbire bu gelenegimiz hakkindaki tum sorularin cevaplari hatirladim. Ispat uzerine ispat vermekteydim. Bu sohbet o kadar ilginclesmistiki orada bulunan kidemli ogrencilerden biri ogrenmeyi kesip bizi dinlemeye basladi.
O geceden ve bu olaydan birkac ders alarak ciktim. Oncelikle anlatacak bir hikayem vardi. Ikincisi ve daha onemlisi " Tanri var mi? Sinai daginda bir vahiy (revelation) oldu mu? Tanri hic bir insanoglu ile hic konustumu ? vs" gibi temel sorularin hepsinin Yahudilik'te cevaplandirildiklarini anladim. Sadece oylesine cevaplandirilmiyorlar, cevaplar her gun yaptigimiz seylerle cevaplandirilmaktalar. Bu her sene okudugumuz Va'ethanan Perashasinda Tora en cok rastlanan sorulardan birine acik ve net olarak cevap veriyor " HaShem Yahudi ulusuna Tora'yi verirken sozlu iletisim kurdu mu? Baska bir din bunu iddia edebiliyor mu?" Bu sorulara cevap icin arastirma yapmama gerek yoktu. Cevaplari her hafta duzenli olarak okudugumuz Tora'da acik bir sekilde mevcut.

Ama bu olaydan aldigim en onemli ve benim hayatima buyuk etkisi olan ders Tora'yi ogrenip anlamanin onemini oldu. Her ne kadar Tora'yi okuyorsam da ne dedigini anlamadigimi fark ettim. Bu olayda tek bilmem gereken basit bir tercume olmasina ragmen ben bunu dahi bilememistim. O andan itibaren eger biri bana bir soru soracak olursa her zaman cevaplamaya hazir olmam gerektigine karar verdim. Her seyin Tora'da oldugunu biliyordum , sadece Tora'nin ne demek istedigini anlamaya calismam gerekiyordu. Cok daha ciddi bir sekilde ogrenmeye basladim. Ne kadar cok ogrenirsem o kadar tum sorularimizin Tora tarafindan cevaplandirildigini anlamaktayim.

shabat shalom.

R. Uri Nahum

Salı, Temmuz 20, 2010

BIR TESHA BE'AV DAHA ... GITTIKCE DAHA AGIR GELIYOR...

bs"d

Dun aksam dunyanin dort kosesine dagilmis Yahudiler yere oturup 1942 sene evvel ikinci defa kaybettigimiz yuvamizin , daha da onemlisi icimizde beraber yasadigimiz Yaratanimiz'in yakinligini kaybetmemizin agirligini hissetmeye calistik.
Bazen insanin akli almiyor bunu hissetmek nasil bu kadar kolay diye ?
Bazen de bu his o kadar uzak ki.

Ama soyle bir geriye bakinca bunun gittikce daha da kolaylastigini goruyoruz. Kisisel olarak bunu gun be gun yasayanlar oldugu gibi bir ulus olarak gittikce daha da boynumuzu sikan bir dugum gibi his ediyoruz.

5 sene evvel bugun Gazze ve Kuzey Shomron komunitelerinin acimasiz felaketten son anda bir mucize ile kurtulmalari icin dua ediyorduk. Olmadi. Bu komuniteler uzerine hurban geldi ve bunun sorumlulugunu tum ulus olarak tasiyoruz. Hemen ardindan bu 5 senen icinde olanlar ?
Askerlerimiz ve sivillerimiz olduruldu.
Bir kardesimiz Gazze'de Hamas'in cehenneminde esir.
Oldurulup kacirilan askerlerimizin arkasindan patlayan bir savas .
Guney'de Gazze'den guney yerlesimlerimize yagan fuzeleri durdurabilmek icin girisilen savas.
Kendisini savunmak icin ne yaparsa yapsin tum dunya tarafindan kinanan Israil. Bazen bu kinamalarin basini cekenlerin Goldstone ile sinirli kalmayan, J-street veya new Israel fund gibi utanc organizasyonlari olmasi. Ipekli lisanlar kullanarak bu hainlikleri Yahudiligin icindeki "pluralism" diye kimse bana satmasin lutfen , bugun bunlari yiyemiyecek kadar toklastik artik.
*******************************
Pentagon'a girmekten daha zor Kallar'da ibadet etmek zorunda kalanlar.
Bir zamanlar "shehina" ile birlikte olan bir ulusun evlatlarinin durumu.
Yasadigi toplumda dikkat cekmemek icin isimlerini bile degistirmek zorunda kalan Avraham , Yitzhak ve Yaakov'un shanli torunlari. Yahudi olmanin ayip olabilecegi hissi ile yasamanin agirligi.
*******************************
Ve tabii en buyuk teror: trafik kazalari.
Son 3 hafta icinde duyduklarimiz , trajediler.
Sabah evinden isine gitmek icin yola cikan ve daha arabasini calistirmadan oturdugu yerde noktalanan bir hayat mi? Geride biraktigi uc kizi ve esi mi?
Dedeleri ile tatil gecirmeye gelen kizlar ve trajik ucak kazasi.
Havuz kenarinda bir anda yuvarlanip bogulan iki yasindaki can mi?

Ve dun aksam trajik bir haber olarak gelen ama sabah eve ne kadar yakin oldugunu anladigimiz degerli Dan amcamizin acisi mi?

Tum bir millet olarak boynumuzdaki dugum gittikce daha darlasiyor. Insan yaslandikca mi bunu boyle his ediyor yoksa gercekten oyle mi?
Bilemiyorum.
Ama ben sanki bu sene bunu daha cok his ediyorum.

Yere oturup yas tutacagimiz son Tesha be'Av olsun bu.
Bundan sonraki Tesha be'Av'in sevinc ile insa edilmis Yerushalayim'de icimizde olmasi gereken , bizimle , bizim yuzumuzden galuta cikmis olan Shehina'nin donusu ile birlikte bir bayram olmasi dualari ile.

nizke be nehamat Tziyon ve binyan Yerushalayim...

                                                                  YAKINDA :


Pazar, Temmuz 18, 2010

DEVARIM -- BIR ULUSUN DOGUSHU

bs"d

Ingiltere Hahambashisi Rabbi Sir Jonathan Sacks'in bu haftaki derashasinin tercumesi.



Devarim ("kelimeler") olarak bilinen Kitap aslinda "Mishne Tora" ,Tora'nin tekrari, olarak bilinirdi. Yunanca'dan yabanci lisanlara "Deuteronomy" , Δευτερονόμιον yani kanunun ikinci tekrari olarak ta girmesi de bundan dolayidir. Bu Kitap'ta Moshe Rabenu, bazi ekleme ve eksiltmeler ile, daha evvelki uc kitapta iletilmis olan tarihin akisini ve yururluge konulmus yasalari tekrarlamakta.

Ancak bir yenilik te var burada . Devarim Kitabi'nin ilk pasugu (cumlesi) her ne kadar cok duyarli bir kulaga hitap etse de daha once Tora'da rastlamadigimiz , duymadigimiz bir ifade kullanmakta:
"Yarden irmaginin dogu yakasindaki colde, Sufun karsısında Aravada, Paran ile Tofel, Lavan, Haserot, Di-Zahav arasında Moshe  Israillilere (le-kol Yisrael) şunları anlattı."

Bu duyarli kulagin sahibi Rabbi Efraim Landshutz (1550-1619) "Kli Yakar" adli Tora yorumlarini kapsayan eserinde, Sefer Devarim'de 11 kere rastlanan "kol Yisrael" (tum Yisrael) ifadesine Tora'da baska hic bir yerde rastlanmadigina dikkati cekiyor. Simdiye kadar Yisraelliler "bney Yisrael" (Israilogullari) olarak tanimlanmislardi. Simdi ilk defa Israilogullari olarak degil sadece Yisrael olarak anilmaktalar.

Bu neye isaret ediyor? Bu, bney Yisrael'in (Israilogullarinin) daha evvel olmadiklari bir sey olmalari anlamina gelmekte. Simdiye kadar dikey olarak sadece biyolojik baglar ile bir baglanti icindeydiler. Ortak bir atalari , Yisrael olarak adlandirilmis Yaakov vardi. Onun soyundan gelmekteydiler. Ayni aile agacinin  bir parcasi idiler. Onun cocuklariydilar.

Moshe boyle ince bir degisim ile bney Yisrael olarak degil sadece Yisrael olarak hitap ederken  onlari yeni bir var olma yontemine hazirlamaktaydi. Artik birbirlerine yatay olarak bagli olacaklardi. Artik cocuk degillerdi. Artik etik degerlere sahip yetiskinler haline gelmek uzereydiler. Birliktelikleri artik sadece ortak bir gecmise sahip olmalari degildi. Artik ortak bir gelecek yaratmak uzereydiler. Bundan sonra simdiye kadar icinde olduklari bagimlilik durumu, Moshe'ye dayanan ve onun yolu ile HaShem tarafindan, ihtiyaclarini karsilayan , refah ve guvenliklerini saglayan durum, olmayacakti. Bundan sonra birbirlerinin sorumlulugunu almalari gerekecekti.

Bu ince dil degisikligi ile Moshe , Yisrael'in Urdun Nehri'ni gecmelerinden sonra bir millet statusune gececeklerini belirtmekte idi. Toplu olarak ishlev gorebilmeyi ogrenmeleri gerekecekti. Bir toplum kurmak uzereydiler. Savasmalari, kendilerini savunmalari, adalet ve refah saglayacak sistemler kurmalari ve politikanin gerekliligi kadar limitlerini de ogrenmeleri gerekecekti.

Bunlarin hic birine colde ihtiyac olmamisti. HaShem onlarin tum ihtiyaclarini sagalamis, savaslarini savasmis, yiyecek ve su yollamis, barinaklarini vermisti. HaShem gelecekte de onlarla olacakti ancak cok nadiren bu birliktelik mucizeler sekli ile kendin i ifade edecekti. Bundan sonra HaShem onlara tum ihtiyaclarini sagliyarak acikca hizmet etmeyecekti. Bundan sonra onlar HaShem'e himet edeceklerdi. Bu onlarin yeni kimligi olacakti.
Bu ulus ebeveynlerinin Har Sinai'da HaShem ile yaptiklari anlasma ile tanimlanacaklardi. Bu onlarin anayasalari, misyonlari, gorevleri, kaderleri olacakti. Sadece bireyler degil, toplum, millet halini almak uzereydiler:
Sonra Moshe ile Kohen Leviler butun Yisraellilere, "Ey Yisrael, sus ve kulak ver!" diye seslendiler, "Bugun HaShem'in halki oldunuz. HaShem'in sozune kulak verin, bugun size ilettigim buyruklarına, kurallarına uyun." (Devarim 27:9-10)

Iste Yahudiligin icinde yatan kuvvetli dayanisma , ulus olma boyutu. Bugunku seculer kultur yuksek derecede bireysellige dayanmakta ve modern spiritualizm de bunu yansitmakta. Bugun bizim HaShem'e yaklasimimiz sadece beni kapsamakta , bizi degil. Aslinda bu o kadar yeni degil. Din genelde kisinin ruhaniliginin ozel olarak yasamasi olarak algilanmistir. Dean Inge dini "kisinin yalnizliginda yaptigi sey" olarak tanimlamisti. Walter Savage Landor yalnizligi " Tanri'nin oturum -dinleme- salonu" olarak tanimladi. Octavio Paz  "insanin en derin durumu" olarak adlandirdi.



Yahudilik ise bunlarin tam tersini savunmakta. "Adem'in (insanin) yalniz kalmasi iyi degil."
Devarim Perashasi her zaman Tesha Be'Av'dan evvel gelen Shabat'ta okunur ve Tesha Be'Av'da okudugumuz "Kinot"un acilisi ile kelimesel baglantilari vardir: "Eiha" (nasil) kelimesi.
Moshe , " Sorunlariniza, yukunuze, davalariniza ben tek basima nasil (eiha) katlanabilirim?" (Devarim 1:12)
Megilat Eiha (kinot) su kelimelerle baslamakta :
"O kent ki, insan doluydu,

Nasil (eiha) da tek basina kaldi simdi!"

Ayni anda "eiha" kelimesinin bu iki pasukta (misrada) ayni olan tek kelime olmadigini duyuyoruz. Iki pasuk ta "levadi" , badad -- yalniz -- kelimesini de paylasmaktalar. Yalnizlik kutlanacak degil tam tersine yas tutulmasi gereken bir durum. Yahudilik bireylerin degil toplumun , bir ulusun dinidir. Inanc kisinin ruhunun derinliklerine ait, sakli olan, ozel bir durum degildir. Hep birlikte yasadigimiz yasama , kosullara aittir. Insanlarin bulustugu ortamlarda HaShem'i bulabiliriz.

Rahatsizlik ve bir yakinimizi kaybetmemiz bizi kendi icimize dondurur. Ancak Yahudilik'te rahatsiz olanlarin sagliklarina kavusmalari icin dua ederken "Yirael'in diger tum hastalari ile birlikte" shifa bulmalarini dileriz. Yas tutanlari teselli ederken " Siyon ve Yerushalayim'in diger tum yaslilari ile birlikte" teselli olmalarini dileriz . Rahatsizlarin ve yastakilerin ozellikle yalniz olmadiklarini vurgulariz. Bir toplumun , bir ulusun birer parcalari olduklarini hatirlatir ve bu shifa bulmanin veya teselinin bir parcasidir.

Ayni sekilde bir dugun sirasinda okunan 'sheva berahot"un bir tanesinde shu soylenmekte:
שוש תשיש ותגל עקרה, בקיבוץ בניה לתוכה בשמחה. ברוך אתה ה', משמח ציון בבניה
Cocuklari ona sevinc ile donerken, kisir kalmis olana (Siyon'a) buyuk mutluluk ve sevinc getir. Siyon'u cocuklari ile mutlu eden HaShem mubareksin. Uyandirilan his , sanki gecmisin , bugunun ve gelecegin tum Yahudileri bu dugunde bulunup yeni ciftten haz aliyorlar.

Bu fikir o kadar derin ki, Ibranice'de insan hayatini tanimlayan kelime " hayim" cogul seklindedir, yalniz olan bir hayatin hayat olmadigini soylercesine. Ibranice'deki "simha" kelimesini tam anlami ile tercume etmek imkansizdir. Sadece sevinc , mutluluk anlamini tasimamakta cunku bu hisleri kisiler bireysel olarak ta his edbilirler. Ancak "simha" kelimesi Yahudilik'te toplu bir sekilde yasanan bir kutlamayi tanimlamaktadir. Simha kelimesi " baskalari ile paylastigimiz mutluluk, sevinc" anlamini tasimaktadir.

Alaha (Yahudi sheriati) bize 30 gun boyunca gormedigimiz bir dostumuza rastladigimizda "shehiyanu" dedigimiz Beraha'yi soylememizi ogretir. (bugunu gormemizi bize nasip eden HaShem'e bir tesekkur). Neden ozellikle bu Beraha ?
Talmud'da (Taanit 23A) Honi Ha-maagel " ya arkadaslik -- refakat -- ya da olum" demekte. Bir dotlugun yenilenmesi hayatin yenilenmesinden farkli degildir. Yalniz bir yasam yasam degildir. Aynen Ramba"m'in shu olaganustu hukmunde oldugu gibi :
הַפּוֹרֵשׁ מִדַּרְכֵי צִבּוּר: אַף עַל פִּי שֶׁלֹּא עָבַר עֲבֵרוֹת, אֵלָא נִבְדַּל מֵעֲדַת יִשְׂרָאֵל וְאֵינוּ עוֹשֶׂה מִצְווֹת בִּכְלָלָן וְלֹא נִכְנָס בְּצָרָתָן וְלֹא מִתְעַנֶּה בְּתַעְנִיתָן, אֵלָא הוֹלֵךְ בְּדַרְכּוֹ כְּאֶחָד מִגּוֹיֵי הָאָרֶץ, וּכְאִלּוּ אֵינוּ מֵהֶן--אֵין לוֹ חֵלֶק לָעוֹלָם הַבָּא
(Ilhot teshuva 3:11)
" Kendini cemaatten ayiran , bir gunah islemese dahi , sadece kendini Yisrael cematinden ayri tutuyor , mitzvalari cemaati ile birlikte yerine getirmiyor , onlarin zorluklarina karsi ilgisiz ve kabulendikleri oruclara katilmiyor , Yahudi milletine ait olmayan bir goy gibi davraniyorsa , bu tipte bir kisinin gelecek dunyada yeri yoktur"

Bu o kadar degisik bir hukumki , dogru anlayabilmek icin tekrar geri gidip incelememiz gerekiyor. Sozu gecen kisi kendini ulusundan (cemaatinden) ayri tutmaktan baska hic bir gunah islemiyor. Buna karsi bu onu gelecek unyadan mahrum etmeye yetiyor. Yahudilik kollektiv bir inanc sistemidir. Bir cemaatin, bir toplumun , bir ulusun paylastigi bir inanc.


Yahudiligin aslinda bireye verdigi ustun deger goz onune alininca bu durum daha da carpici bir hal aliyor. " Bir hayat kurtaran butun bir kainati kurtarmis gibidir" deriz. Yahudilik bireye, bireyci olmadan, deger verir. Bu cok az kulturun basarabildigi cok ince bir ayirimdir. Bir keresinde "Yahudiler'in bir tarihi" adli kitabin yazari Katolik olan Paul Johnson'a Yahudilik'te en etkileyici neyi buldugunu sodum. Cevabi " bireysel sorumluluk ile toplumsal sorumlulugun arasindaki dengeyi benim tanidigim tum kulturlerden cok daha iyi basarabilmis " oldu.

Iste bu Sefer Devarim'de gerceklesen " Yisrael ogullari" statusunden , "Yisrael" durumuna gecisi , ortak atalari yolu ile baglantilari olan bir grup birey duzeyinden kolektiv sorumlulugu paylasan bir ulus durumuna gelmeleridir. HaShem ne bireyleri secti ne de bireyler ile tzadik olan, kutsal olan, saf olan, masum olan, durust olan bireyler olarak bir anlasma yapti. Tzadik (durust) olanlarla ve henuz olmayanlarla ayni sekilde bir ulus olarak bu anlasmayi yapti.

Neden ? Inandigimiz shudur ki, HaShem'in bulundugu yer beraberce paylastigimiz karsilastigimiz yasam icindedir. Bizim kutsallastirmaya calistigimiz (kadosh yaptigimiz)  esler arasinda , ebeveyn ve cocuklar arasinda , ogretmen ve ogrencisi arasinda, is veren ve isci arasinda, lider ve izleyicisi arasinda, dost olan ve yabanci olan arasinda olan iliskilerdir. Son zamanlarin kapitalist toplum yapisinin hiper-bireyselciligine karsi tekrar ogrenmemiz gereken bir derstir bu.

Biz HaShem'i "BIZ" 'de buluyoruz , "BEN" 'de degil.

GAZZE ACLIKTAN OLUYOR --ACILISA BUYRUN

bs"d

IHH teror orgutu ve destekleyicileri A KE PE vs. Gazze icin timsah gozyaslari dokerlerken, Gazze'de super modern yeni bir alisveris merkezi acildi.
Bu Mall'un websitesini de ziyaret edebilirsiniz.



Daha baska fotograflar icin : GAZZE MALL

IHH VAMPIRLERININ HEMEN YENI BIR YARDIM GEMISI YOLLAMALARI ELZEM...

Perşembe, Temmuz 15, 2010

AFGANISTAN'A DOGRU ADIM ADIM...

bs"d

Mardin'in Guneydogusunda bulunan Nusaybin'deki 1700 senelik Suryani Kilisesi'nin kalintilarina bunu yapan zihniyet ile Afganistan'daki Buda heykellerini bombalayan ayni.

Turkiye'nin hangi yola dogru suruklendiginin bir fotografi :


Pazartesi, Temmuz 12, 2010

BARIS ORTAGIMIZ ABBAS : SAVAS ISTIYORUM

bs"d
Filistin[sic] ozerk teror yonetiminin resmi yayin organi Al Hayat Al Jadida'nin haberine gore baris ortagimiz Abbas elinde care olmadigi icin Israil ile baris gorusmelerine gittigini ancak eger tum Arap Devletleri birlikte Israil'e karsi savas acabilselerdi asil tercihinin savas oldugunu soyledi.

Al Hayat Baris ortagimiz Abbas'in bu sozlerini gazeteciler ve yazarlarla Filistin Ozerk teror yonetiminin Urdun elcisinin evinde yaptigi toplantida soyledigini belirtiyor.
Yazi icin : tiklayin

Kanimca Shimon Peres'in ve Ehud Barak'in Abbas'i hemen Nobel baris odulune aday gostermeleri gerekiyor. Eee az bulunur boyle baris ortaklari.
Hamas benim tercihimdir ...

Perşembe, Temmuz 08, 2010

ESKI BIR FOTOGRAFA DIKKAT

bs"d

Enver Sedat Israil Miris baris anlasmasi uzerine geldigi Yerushalayim'de Kneset ve Devlet yetkilileri ile yaptigi gorusmeler icin bakin hangi gravati secmisti.

Dun yolladigim kirmizi baslikli kiz hikayesine destek olarak bu resimleri yolluyorum.
Hayal gucu genisligi olsa dahi ilgi cekici .

Çarşamba, Temmuz 07, 2010

HAHAMLARIMIZ--והיו עיניך רואות את מורך

bs"d

Dostum Shelomo Alfassa'nin katkilari ile bir kac Hahamimizin resimleri :
והיו עיניך רואות את מורך
VE GOZLERINIZ OGRETMENLERINIZI GORECEK . . . (Yeshayu 30:20)

HAHAM AVRAHAM PILOSOF- SELANIK

HAHAM AVRAHAM ASLAN -- BAGDAD HAHAMBASISI

HAHAM HAIM DUEK-- ANTEP--MISIR

HAHAM AMARILLO -- TURKIYE

HAHAM HAYIM BEJERANO-- EDIRNE

HAHAM YAAKOV ADES --YERUSHALAYIM

HAHAM YAAKOV MOSHE TOLEDANO--KAHIRE HAHAMBASHISI

HAHAM BOTTON -SELANIK

HAHAM SHELOMO ABEN DANON -- FAS

HAHAM HAIM NAHUM EFENDI -- TURKIYE --MISIR

HAHAM BEHAR PANGIEL--YERUSHALAYIM




HAHAM YAAKOV KAPUYA -- RODOS


HAHAM REUVEN ELIYAHU ISRAEL--RODOS


HAHAM YEUDA MOSHE FRANKO--RODOS


HAHAM YITZHAK NISIM--YERUSHALAYIM


OBAMA NETANYAHU GORUSMESI

bs"d

Obama'nin Netanyahu'yu bu sefer sicak bir sekilde karsilamasi , eski sert isteklerini one surmemesi ve/veya daha tatlica iletmesine sevinenlere cocukluklarinda duyduklari bir masali hatirlatmak istiyorum.
Hani vardi ya.





Cocuklugumuzda ogrendigimiz hikayeler , masallar bize hayatimizda ders olmalari icindi. Tabii cogumuzu uykuya yatirmak icin de okunurdu bunlar ama o uykulardan uyanmanin zamani geldi.

NETANYAHU'NUN KORUMALARININ SILAHLARI CALINDI

bs"d

New York'tan Washington'a gecmek icin JFK'den yola cikan Netanyahu'nun bazi korumacilarinin silahlari valizleri ile birlikte kayboldu.
Valizler daha sonra Los Angeles'te bulunsalar dahi silahlardan ses seda yok...
Shin Bet'in de onayladigi haber icin : uctular

Pazartesi, Temmuz 05, 2010

3-4 TEMMUZ 1976 VE GILAD SHALIT

bs"d

Aralarinda Ehud Barak'in esi Nili'nin de bulundugu 15 bin kadar kisinin katilimi ile Tel Aviv'e varan "GILAD ICIN YURUYORUZ" yuruyusu once Savunma Bakani Ehud Barak'in evi onune geldi.

Daha sonra Kikar Malhey Yisrael'e giden topluluk konusmacilar ve bir konser ile gunu tamamladilar.

Konusmacilar arasinda bulunan eski Israil Askenaz Hahambasisi ve su anda Tel Aviv Hahambasiligi gorevini yuruten ve Holokost kurtulani olan Rav Lau Hamas'a Gilad yerine kendisini tutmalarini teklif etti.

Dun 4 Pazar 2010 (le'minyanam) baska bir olayin yildonumu idi . 3-4 Temmuz 1976 aralarinda Basbakan Netanyahu'nun kardesi Yoni Netanyahu'nun oldugu Israil komandolari Uganda'da Entebe'ye yaptiklari kurtarma operayonu ile tarihe gururla hatirlayacagimiz bir sayfa eklemislerdi. Yoni'yi kaybettigimiz bu operasyon ile ilgili su kisa  filmi tavsiye ediyorum :

AMACSIZ ISRAIL SOLU ...

bs"d

Gilad Shalit'i kullanan ne yapacagini sasirmis Israil soluyla dalga :

HEBRON'DA SABAH DEVRIYESI

bs"d

Yakinda tum Eretz Israel sokaklarinda boyle dans edecegiz.
Islamo-fashizmin isgalinden kurtulunca yeserecek Eretz Israel'de Hebron'da askerlerimizin sabah devriyesi.

KOLA HA KAVOD !!!!

Cuma, Temmuz 02, 2010

IHH'nin yeni GEMISI

bs"d

Kaptanligini Bulent Yildirim'in ustlendigi IHH'nin yeni gemisinin gizli fotografina David's Backyard ulasti...

ACIL VE ONEMLI YARDIM

bs"d




Israil tarihinin en buyuk orman yanginlarindan biri ile maalesef buyuk zararlar olustu. 300 BIN agacin yandigi bu yanginda 4 itfayeci de yaralandilar. Teror suphesi olan bu yangini JNF baskani Ekolojik teror olarak adlandirdi.

JNF temizligin en azindan 1 sene surecegini soyluyor ve $ 1.000.000 'a ihtiyaclari olsugunu bildiriyor.
$ 1.00 dahi olsa elinden gelen ardina koymasin , Tora agac dikmenin onemini bize her zaman soyluyor.

Bu LINK'ten bilgi alabilirsiniz.

Dunya'daki kurulusundan beri her sene agac sayisi artan tek ulke olan Israil'e destek .

Perşembe, Temmuz 01, 2010

SUNI DOLLENME -- RESPONSA

bs"d




Rav Shlomo Aviner text mesaji ile sorulara cevap veriyor.

Teknoloji kullanilmasina karsi degilim ama asagidaki ornekte oldugu gibi cevap , cevaptan fazla sorular dogurmakta :



Artificial Insemination

Q: Is it permissible for a married woman to have Artificial Insemination?

A: If there is no other solution, it is permissible from a non-Jew (Shut Igrot Moshe, Even Ha-Ezer 1:10).

Suni dollenme :

S: Evli bir bayan suni dollenme gecirebilirmi ?

C: Baska bir care yoksa , Yahudi olmayan birinden yapilabilir. (sheelot-utshuvot Igrot Moshe-- Even Ha-Ezer 1:10)



Dogrusu benim aklim iyice karisti. Tabii oturup Igrot Moshe'yi acip bu konu hakkindaki ince detaylara inme yetenegim olmadigi icin de sasiriyorum.

Dun Haham Ovadya Yosef'in tarihsel psak'i gibi.

Haham Ovadya'yi elestirenler oldugu gibi bu konuda gosterdigi cesareti ve acik goruslulugu de ovenler cok.

Konu kisaca : Haham Ovadya suni dollenme ile hamile kalmis bir bayanin evlenmesine izin verdi. Normalde hamile bir bayan 2 sene suresince evlenemiyordu. Alaha hamile bir kadinin cocugun babasi olmayan bir erkekle evlenmesini 2 sene suresince yasakliyordu. Bunun nedeni de dogmamis olan bebegin haklarini koruyabilmekti. Gerisini linkini verdigim makaleden okuyabilirsiniz.

SHANTAJCI PARADOXU -- PROF. AUMANN

bs"d
Israilli Nobel odullu bilim adami Profesor Yisrael Aumann'in yazmis oldugu bir makaleyi elimden geldigince kisaca ve serbestce tercume ediyorum.
Makalenin asli (Ibranice) icin bu mesajin sonuna inin.

ARAP ULKELERI ILE PAZARLIK -- SHANTAJCI PARADOXU

Reuven ve Shimon icinde $ 100.000 bulunan bir valizin oldugu bir odaya sokulmuslar ve onlara ikisi arasinda bu parayi paylasmalari halinde paraya sahip olabilecekleri soyleniyor. Sadece bu paylasim gerceklesirse paraya sahip olabilecekler.
Rasyonalist Reuven bu guzel firsati gorur ve Shimon'a hadi gel her birimiz $ 50.000 alip yola cikalim . Ama Shimon'un kafasi hic o yonde degil. "Sen para hakkinda ne dusunursun bilmiyorum ama ben $ 90.000'den bir kurus eksik almam . Eger razi degilsen ikimiz de bes bir kurus almadan eve gideriz , hic umrumda degil."
Kulaklarina inanamayan Reuven Shimon'un kalbine konusmaya karar verir " gel kardesim bak ikimizin de bu paraya ihtiyaci var , ikimiz de istiyoruz. Gel yari yariya esit olarak bolusup evimize gidelim." Shimon hic orali degil " ya 90-10 ya da hic, sen karar ver artik bu benim son teklifim."
Reuven'in sinirleri tepesine cikiyor ve neredeyse Shimon'un suratinin ortasina okkali bir tane gecirmek uzere. Ama kendini toparliyor ve rasyonelce tartmaya basliyor durumu. Shimon % 90'uzerine hakki oldugundan emin , razi edemeyecegim , buradan da bir kurus almadan cikmak istemiyorum . Kendine ceki duzen veriyor , valizden $ 10.000 lik banknotlari aliyor ve Shimon'un elini sikip utanc icinde odadan cikiyor...

Bu senaryo "oyun teorisinde" "shantajcinin paradoxu" olarak gecer. Ortaya cikan paradox rasyonal Reuven'in sonucta olaydan en fazla elde edbilecegine inandigi durum ile cikabilmek icin en rasyonal olmayan sekilde davranmasi. Bunun arkasinda yatan mantik Shimon'un kendi konumu hakkinda gosterdigi kararlilik ve inanci , Reuven'in elde edbilecegi maximmum olarak minimum ile yetinmeye razi olmasina sebep oluyor.

ARAP - ISRAIL CATISMASI

Arap devletleri ile Israil arasindaki iliskiler de bu paradox uzerinde yol almakta. Arap ulkeleri her hangi bir pazarlik ortaminda kendi isteklerini buyuk bir kararlilik ile one surerken hic bir sekilde bir adim dahi geri atmamaktalar ve bu kararliliklarini Israil'e iletmeyi cok iyi biliyorlar. Caresizlikten Israil odadan elinde hic bir sey olmadan cikmamak icin onlarin bu isteklerine boyun egiyor. Buna en guzel ornek Suriye ile senelerce araliklarla gizli veya acik olarak suregelen gorusmeler . Suriye en bastan hic bir sekilde Golan tepelerinden bir milimetre dahi vaz gecmeyeceklerini kesin bir sekilde belirttiler. Israil tarafi Suriye'nin bu kararliligi ve inancini o kadar sindirmis bir vaziyetteki , bugun toplumsal gorus dahi Suriye ile yapilabilecek pazarliklarin baslama noktasi olarak Golan'dan cekilmeyi kabulleniyor , tum bu sinirlarin geri cekilmesi ve startejik yuksekligi kaybetmemizin tehliklerini bilmemize ragmen.

COZUM

"Oyun teorisi"ne gore Israil Arap tarafina karsi konumunu kuvvetlendirmek icin  tutumunda bazi degisikleri gerceklestirmek zorunda :

A- Anlasma yolundan vaz gecmeye hazir olmak.
Israil'in siyasi tutumu her ne pahasina olursa olsun Araplar ile bir anlasmaya varma zorunlulugunu hissetmesi ve boyle bir anlasmanin olmamasinin dayanilmaz , kabul edilemez bir durum oldugudur. "Shantajci paradox"unda Reuven odadan ne pahasina olursa olsun elinde bir sey ile cikmak zorunlulugunu o kadar derinden hisediyor ki , gerektiginde eli bos cikmasi gerekebilecegini o kadar hesap disinda birakmis ki sonucta utanc ve buyuk kayip ile elinde bir minimum ile cikiyor odadan. Ayni sekilde de Israil Araplar ile olan pazarligini ,her ne kadar kendi cikarina ters dusse dahi , ayni ruh hali ile yapiyor .

B- Oyunlarin tekrarina onem vermek
"Oyun teorisi"ne gore tek defalik bir vakaya yaklasim ile bir kac kere tekrarlanan ve devam eden vakalara yaklasim farkli olmali. Uzun bir sure devam eden ve tekrarlanan vakalarda iki rakip taraf arasinda bir nevi stratejik denge saglayan bir ortaklik paradoxu ortaya cikmakta. Oyunun uzun vadeli ve tekrarlanarak devam edecegini kavrayan rakipler gelecekte vuku bulacak vakalar icin ve ikisi icin de gelecekte gerceklesebilecek kayip ihtimali yuzunden bugun atacaklari adimlari hesaplayarak bir nevi denge kurarlar. Reuven icinde bulundugu durumu tek defa gerceklesebilecek bir vaka olarak kabul ettigi icin yukarda anlatildigi sekilde davrandi. Eger Shimon'a kendi hakkindan , her seyi kaybetme pahasina dahi, vaz gecmeyecegini bildirseydi , uzun vadede oyunun gidisati cok daha degisik olacakti. Her ne kadar bu ilk vakada odadan eli bos ciksaydi dahi en azindan gelecekte gerceklesecek vakalarda en azindan Shimon da karsisindakinin kararl;iligini gorecek ve ona gore belli bir dengede anlasma yolunu aramak icin calisacakti. Ayni sekilde de Israil bugun icabinda bir anlasmaya varma isteginden vaz gecip catisma durumunun devamini goze alip ilerde gerceklesecek olan pazarliklarda tutumunu , konumunu daha avantajli bir duruma getirmeli.

C- Tutumuna olan inanc (kararlilik)
"Shantajci paradoxu" oyununda beliren bir etken de Shimon'un kendi tutumuna olan inanci ve kararliligi.
Bu inanac ve kararlilik once kendini isteklerinin hakliligi yonunde tam bir inanca bagladigi gibi zamanla rakip tarafin da bu hakliligini kabullenmesine neden oluyor. Sonuc karsi tarafin rasyonal olan isteklerinden vaz gecmesine, kendi pazarliga basladi isteklerinden vaz gecmesin ve durumdan yenik ve ezik bir sekilde cikmasina kadar variyor. Bundan bir kac sene evvel yuksek rutbeli bir subay ile tartismamizda  , subay Golan'dan  bir Baris anlasmasi cercevesinde cekilmemiz gerekliliginin zorunlu oldugunu , cunku Suriye'nin bu topraklari "kadosh" kutsal olarak gordugunu ve hic bir zaman vaz gecmiyecegini soyledi. Ona cevaben  Suriye'nin oncelikle kendilerini sonra da bizi bu kutsallik konusunda inandirdigini aciklamaya calistim. Suriye'nin bu kendini bu hakkina derinden inandirmasi sonucta bizim onlarin yazdirdiklari kurallarla oyuna devam etmemize neden oluyor. Ayni kara ve inanci biz de gosterebilirsek Suriye'nin bizim tutumumuza da kulak vermesini saglayabiliriz.

Her bilim dali gibi "oyun teorisi" de ahlaki ve inancsal degerleri degil iki rakip tarafin ortak bir oyun icindeki davranislarini incelemekte. Israil dusmanlari karsisinda boyle bir oyunda yer almakta. Her oyunda oldugu gibi Arap - Israil oyununda da oyunun kurallarini ve cercevesini belirleyen cikarlar var. Maalesef Israil "oyun teorisi"nde beliren temel kurallardan kaciniyor. Eger Israil bu kurallar isiginda davranmaya baslarsa siyasi ve guvenlik konumunu kesin bir sekilde ilerletecektir.
___________________________________________

not : Ibranice bilenlerin bu calismayi orijinal Ibranice'sinden okumalarini tavsiye ederim. Tercumem serbest ve makalenin ruhunu tam tasimiyor olabilir.

מו"מ עם מדינות ערב – פרדוקס הסחטן


פרופ' ישראל אומן

פרדוקס הסחטן

ראובן ושמעון מוכנסים לחדר קטן שבו מזוודה המכילה שטרות כסף בסכום של $100,000 . בעל

המזוודה מציע להם את ההצעה הבאה: "אני אתן לכם את הכסף שבמזוודה, אבל רק בתנאי

אחד... אתם נדרשים לנהל מו"מ ולהגיע להסכמה על אופן החלוקה שלו. רק כך אסכים לתת לכם

את הכסף".

ראובן הרציונאלי מעריך את הזדמנות הפז שנקרתה בפניו ופונה לשמעון בהצעה המתבקשת: "בא

קח חצי מהסכום, אני אקח את החצי השני, וכל אחד מאתנו ילך לדרכו עם $50,000 ". להפתעתו,

שמעון מרצין את מבטו ובקול נחוש אומר: "תשמע, אני לא יודע מה הכוונות שלך לגבי הכסף,

אבל אני לא מוכן לצאת מהחדר עם פחות מ $90,000- . טוב לך קח, לא טוב לך, מבחינתי ששנינו

נלך הביתה בלי כלום".

ראובן לא מאמין למשמע אוזניו. "מה קורה לשמעון?", הוא חושב לעצמו. "למה שהוא יקבל 90%

מהסכום, ואני אקבל רק 10% ?". הוא מחליט לנסות לדבר על לבו של שמעון. "בא תהיה הגיוני",

הוא מפציר בו. "שנינו הרי באותו המצב, ושנינו רוצים את הכסף. בא נחלוק את הסכום בשווה

ונרוויח שנינו". אך שמעון איננו נראה מוטרד מהסברו המנומק של חברו. הוא מקשיב בקשב רב

לדבריו, ובסיומם קובע בצורה נחרצת עוד יותר: "אין על מה לדבר. 90-10 או כלום, זו הצעתי

האחרונה".

פניו של ראובן מאדימות מכעס. הוא עומד לחבוט בפניו של שמעון, אך מייד נסוג לאחור. הוא

מבין ששמעון נחוש בדעתו לקבל את מרב הכסף, ושהדרך היחידה לצאת מהחדר עם איזה שהוא

, סכום היא להיכנע לסחטנות שלו. הוא מסדר את בגדיו, שולף מהמזוודה שטרות על סך $10,000

לוחץ את ידו של שמעון ויוצא מן החדר במבט מושפל.

מקרה זה מכונה בתורת המשחקים "פרדוקס הסחטן". הפרדוקס העולה ממנו הוא שראובן

הרציונאלי נאלץ בסופו של דבר להתנהג באופן בלתי רציונאלי בעליל, על מנת להפיק את

המקסימום מהמצב הנתון שבו הוא נמצא. ההיגיון מאחורי התוצאה הביזארית הזאת הוא

ששמעון משדר אמינות וביטחון בדרישתו המוגזמת, ובאופן זה הוא מצליח לשכנע את ראובן

להיכנע לסחטנות על מנת להשיג את התוצאה האפשרית הטובה ביותר.

הקונפליקט הערבי-ישראלי

מערכת היחסים המדינית בין ישראל לארצות ערב מתנהלת גם כן לפי עקרונות פרדוקס זה.

הערבים מציגים בכל משא ומתן עמדות פתיחה נוקשות ובלתי סבירות. הם משדרים ביטחון

ואמונה בדרישותיהם, ודואגים להבהיר לישראל כי לעולם לא יוותרו על הדרישות הללו. בלית

ברירה, נאלצת ישראל להיכנע לסחטנות מתוך תפיסה שאם לא תיכנע תצא מן החדר בלא לקבל

דבר. הדוגמה הבולטת ביותר לכך היא המשא ומתן עם הסורים המתנהל בעוצמות שונות כבר

כמה וכמה שנים. הסורים דאגו להבהיר מראש שלא יוותרו לעולם על אף מילימטר מרמת הגולן.

הצד הישראלי, החפץ כל כך בהסכם שלום עם הסורים, הפנים את עמדת הסורים, והיום בשיח

הציבורי הישראלי ברור שנקודת הפתיחה למשא ומתן עתידי עם סוריה חייב לכלול נסיגה מלאה

מרמת הגולן, למרות החשיבות האסטרטגית הקריטית שיש לגולן בהבטחת גבולות ברי הגנה

לישראל.

פתרון הכשל

לפי תורת המשחקים, מדינת ישראל חייבת לעבור כמה שינויים תפיסתיים על מנת לשפר את

מעמדה במשחק המשא-ומתן עם הערבים, ולנצח במאבק המדיני בטווח הארוך:

א. נכונות לוותר על הסכמים – התפיסה המדינית הישראלית מבוססת על ההנחה שחייבים

להגיע להסכם עם הערבים בכל מחיר, שכן מצב של העדר הסכם הוא בלתי נסבל.

ב"פרדוקס הסחטן", התנהגותו של ראובן מבוססת על התפיסה שלפיה הוא מוכרח לצאת

מהחדר עם סכום של כסף כלשהו, ולוּ הקטן ביותר. חוסר היכולת הנפשית של ראובן

לקבל את האפשרות שאולי ייאלץ לצאת מהחדר בידיים ריקות, גורמת לו בהכרח להיכנע

לסחטנות ולצאת מהחדר עם סכום מסוים, אך בבושת פנים וכמפסיד. באופן דומה,

מדינת ישראל מנהלת את משאיה ומתניה מתוך עמדה נפשית שאינה מאפשרת לה לדחות

הצעות שאינן מתאימות לאינטרסים שלה.

ב. התחשבות ב"משחקים חוזרים" – לפי תורת המשחקים, יש להתייחס לסיטואציה חד

פעמית באופן שונה לחלוטין מאשר לסיטואציה החוזרת על עצמה מספר פעמים, שכן

במשחק החוזר על עצמו לאורך זמן, נוצר איזון אסטרטגי הגורם באופן פרדוכסלי לשיתוף

פעולה בין צדדים יריבים. שיתוף פעולה כזה מתרחש כאשר הצדדים מבינים שהמשחק

יחזור על עצמו פעמים רבות, ולכן עליהם לשקול מה תהיה השפעת מהלכים שיבוצעו

בהווה על המשחקים בעתיד, כאשר הפחד מהפסד עתידי מהווה גורם מאזן. ראובן

התייחס לסיטואציה שנקלע אליה כמשחק חד פעמי, והתנהג בהתאם. אילו לחלופין היה

מודיע לשמעון שלא יוותר על החלק המגיע לו גם במחיר הפסד מוחלט, היה משנה את

תוצאת המשחק לאורך זמן. אמנם סביר מאוד שבמשא ומתן הנוכחי הוא היה יוצא

מהחדר בידיים ריקות, אך אם שניהם ייקלעו לסיטואציה דומה בעתיד, שמעון יכיר

ברצינותו וייאלץ להגיע עמו לפשרה. באותו האופן חייבת ישראל לפעול מתוך סבלנות

וראייה לטווח ארוך, גם במחיר של ויתור על הסכם והמשך מצב הלוחמה, וזאת על מנת

לשפר את עמדתה במשאים ומתנים עתידיים.

ג. אמונה בעמדותיך – אלמנט נוסף היוצר את "פרדוקס הסחטן" הוא הביטחון המוחלט של

צד אחד בעמדותיו, במקרה הזה של שמעון. הביטחון המלא יוצר שכנוע פנימי בצדקת

עמדות אלו, ובשלב השני הוא משכנע גם את היריב בצדקתן. התוצאה הישירה מכך היא

רצונו של היריב להגיע לפשרה גם במחיר כניעה בלתי רציונאלית והתרחקות מוחלטת

מעמדות הפתיחה שלו. לפני מספר שנים שוחחתי עם קצין בכיר שטען שחייבים לסגת

מהגולן במסגרת הסדר שלום, מכיוון שמבחינת הסורים מדובר באדמה קדושה וממילא

הם לא יוותרו עליה. הסברתי לו, שהסורים שכנעו את עצמם שמדובר באדמה קדושה,

ולאחר מכן הם שכנעו גם אותנו בכך. השכנוע הפנימי העמוק של הסורים גורם לנו להיכנע

לתכתיבים שלהם. מצב זה ייפתר רק אם נשכנע את עצמנו בצדקת עמדותינו. רק אמונה

מלאה בדרישותינו תצליח לשכנע גם את היריב הסורי להתחשב בעמדותינו.

ככל מדע, גם תורת המשחקים איננה מתיימרת לחוות דעה בנושאים ערכיים ומוסריים, אלא

לנתח אסטרטגית את התנהגותם של צדדים יריבים למשחק משותף. מדינת ישראל משחקת

במשחק שכזה מול אויביה. ככל משחק, גם במשחק הערבי- ישראלי קיימים אינטרסים היוצרים

את מסגרת המשחק ואת חוקיו. לצערנו, מדינת ישראל מתעלמת מעקרונות בסיסיים העולים

מתורת המשחקים. אם תשכיל מדינת ישראל לפעול לפי עקרונות אלו, מעמדה המדיני וממילא

הביטחוני ישתפרו באופן ניכר.
Related Posts with Thumbnails