Ingiltere Hahambashisi Rabbi Sir Jonathan Sacks'in bu haftaki derashasinin tercumesi :
Bu haftaki Perasha'nin icindeki bir dizeler serisi Talmud'da , daha sonra Sidur'da da yer bulan cok guzel bir pasaja ilham oldular. Cumartesi aksamlari Shabat biterken soylenen (Ashkenaz) bolumlerin arasinda yer alan bu pasaj Devarim 10: 17-18 'de yer almakta :
"Cunku Tanriniz HaShem, tanrilarin Tanrisi, rablerin Rabbidir. O kimseyi kayirmayan, rusvet almayan, ulu, guclu, heybetli Tanridir. Oksuzlerin, dul kadinlarin hakkini gozetir. Yabancilari sever, onlara yiyecek, giyecek saglar."
"Rabbi Yohanan der ki; HaShem'in yuceligini buldugunuz her yerde O'nun alcakgonullulugunu de bulursunuz.
Bu Tora'da yazili, Peygamberler Kitabi'nda (Neviim) tekrar edildi, Yazilar Kitabi'nda da (Ketuvim) ucuncu defa belirtilmis.
Tora'da "Cunku Tanriniz HaShem, tanrilarin Tanrisi, rablerin Rabbidir. O kimseyi kayirmayan, rusvet almayan, ulu, guclu, heybetli Tanridir." diye yazili ve hemn arkasindan da "Oksuzlerin, dul kadinlarin hakkini gozetir. Yabancilari sever, onlara yiyecek, giyecek saglar." denmekte. (Devarim 10: 17-18)
Peygamberler Kitabi'nda (Neviim) : "Yuce ve gorkemli Olan,Sonsuzlukta yasayan, adi Kutsal Olan diyor ki, Yuksek ve kutsal yerde yasadigim halde, Alcakgonullulerle, ezilenlerle birlikteyim.Yureklerini sevindirmek icin ezilenlerin yanindayim." seklinde tekrarlaniyor. (Yeshayau 57:15)
Ucuncu defa da Yazilar Kitabi'nda (Ketuvim) "Tanri'ya ezgiler soyleyin, adini ilahilerle ovun, Colleri gececek biniciye yol hazirlayin; Onun adi YAH'dir, bayram edin onunde! Bulutlara binmis olana ezgiler sunun" yazili ve hemen arkasindan "Kutsal konutundaki Tanrı, Öksüzlerin babası, dul kadınların savunucusudur" denmekte. (Tehilim 68:5-6)"
Iste bu pasaj Ashkenazlarin Shabat sonunda soyledikleri tefilada yer buldu. Bu pasajin orada bulunmasinin nedeni dinlenme gunumuz sona erip hafta gunleri sorunlarimiza donerken sadece kendimizi ilgilendiren meselelerle degil bizden daha az avantajli durumda olanlari da unutmamamizi bize hatirlatmasi icindir. Sadece kendimizi veya bize bagli en yakinlarimizi dusunmek "HaShem'in yolu" degildir.
Hahambasi olmanin degisik yanlarindan biri de baska sekilde iliski icinde olamayacaginiz kimselerle tanismanizdir. Asagidaki uc olay benim uzerimde derin etkiler birakti:
Esim Elaine ve ben zaman zaman Yahudi cemaati icinden ve disindan kimselere davetler veririz. Genelde davetin sonunda misafir ev sahibine tesekkurlerini sunar. Ama sadece bir keresinde misafirimiz sadece bize tesekkur etmekle kalmayip, mutfaga gidip bu davet yemegini hazirlayip servis edenlere de tesekkur etmek icin izin istedi. Cok ince bir duyarlilik gosterisiydi. Ama bu saekilde davrananin kim oldugu daha az ilginc degildi. Bu kisi Ingiltere Basbakani John Major'du.
Buyukluk alcakgonulluluktur.
Ingiltere'nin en eski Sinagog'u Londra'nin kalbindeki Bevis Marks'tir. Bu Sinagog 1209 yilinda kovulan Yahudiler'in Ingiltere'ye tekrar 1656'da Oliver Cromwell'in izni ile donmelerinden sonra 1701 yilinda Ispanyol-Portekiz Yahudileri tarafindan insa edilen ilk Sinagog'du.
Amsterdam'daki buyuk Sinagog'un kopyasi olarak insa edilen bu yapi o zamandan beri neredeyse hic bir degisiklige ugramadan ayakta kaldi. Zamanin gecisini sadece elektrik lambalari ifade ettiler, hatta bazi ozel durumlarda Tefilalar mum isiginda ayni ilk gunlerdeki gibi yapilmakta.
2001 yilinda, 300uncu sene kutlamalarinda Prens Charles Sinagog'a geldi. Cemaat uyeleri ve liderleri ile birlkte oldu. Ama en etkileyicisi Ingiliz Yahudileri'nin buyukleri ve onderleri ile harcadigi zaman kadar guvenlik gorevlerini yerine getirmekte olan gencler ile de sohbet etmesi oldu. Cemaatimizin nezih organizasyonlarindan CST'nin gorevlerinden biri olan bu tip aktivitelerde guvenlik gorevlerine gencler gonullu olarak katilirlar. Cogunlukta herkes onlarin varliklarini dahi idrak etmeden yanlarindan gecer. Ama Prens Charles onlarin mevcudiyetlerine dikkat edip, bu sanli davete katilan her birey kadar onemli olduklarini onlara hissettirdi.
Sarah Levene (gercek ismi degil) trajik bir sekilde genc yasta hayata veda etti. HaShem onu ve esini buyuk basari ile bahsh etti. Cok varlikliydilar ama paralarini kendileri icin harcamadilar. Ingiltere'de , Israil'de veya baska yerlerde olsun Yahudi cemaatleri ve disinda cok yuksek miktarlarda Tzedaka verirlerdi. Zamanimizin en buyuk hayirseverleri arasindaydilar.
Sarah oldugunde onun arkasindan yas tutanlar arasinda Israil'de sikca kaldiklari unlu bir otelin garsonlari ve servis elemanlari da vardi. Ortaya cikan Sarah'nin her birini yakinen tanidigi, her birinin aile durumlarini, icinde olduklari zorluklari, tum problemlerini bildigiydi. Sadece onlarin isimlerini degil, eslerinin ve cocuklarininkileri de biliyordu. Her ne zamanki bu kisilerden birinin yardima ihtiyaci vardi, bu yardimin suratle ve saygin bir sekilde ulasmasini saglardi.
Vefatindan sonra Sarah ve esinin ne sekilde evlendiklerini ogrendim. Sarah'dan daha yasli olan esi ebeveynlerinin arkadasiydi. Akademik sene baslamadan evvel bir kac hafta tatili olan Sarah'ya Bay Levene (gercek ismi degil) yazlik bir is verdi. Bir aksam isten sonra beraberce Sarah'nin anne babasina aksam yemegine katilacaklardi. Yolda bir dilencinin yanindan gectiler. Tzedaka mitzvasi uzerine cok titiz olan Bay Levene cebinden bir kac bozukluk cikartip bu dilenciye verir. Yola devam edecekken Sarah bay Levene'e ona borc verip veremeyecegini sordu. Hafta sonunda maasini alinca geri odeyecegine soz verdigi miktar az degildi.
Bay Leven bu parayi verdi. Sarah hemen dilenciye kosup butun parayi verir. Bay Levene "Neden yaptin bunu ? Ben ona zaten biraz vermistim." diye sorar. Sarah "ona verdigin bugun icin yeterliydi, ama hayatinda bir fark yaratmaya yeterli degildi" diye cevap verir.
Bay Levene haftanin sonunda Sarah'ya maasini verince Sarah paranin cogunu ona borcunu geri odemek icin verir. Bay Levene "parayi kabul edecegim, cunku seni bu mitzvadan mahrum etmek istemiyorum." diyerek parayi alir.Evlilikleri boyunca en azindan paralarini kazanmak icin harcadiklari vakit ve enerji kadarini hayir isleri icin sarf ettiler. Gunumuzun egitim, tip ve cevre projelerinin cogunun arkasinda onlar vardi. Bir cok hayirsever tanima serefine sahibim, ama hic biri kaldiklari otel calisanlarinin cocuklarinin isimlerini bilecek kadar, ilgi gormeyen marjinalleri dusunecek kadar veya sessizce onlara yardimlarini ulastiracak kadar insancil degillerdi.
Buyukluk alcakgonulluluktur.
Tora'nin Bati Medeniyeti'ne olan katkilarindan biri de bu "icgudulere ters , beklenmedik ve hayat degistiren" fikirdir. Bu fikir bu haftaki Perashamizda Moshe'nin "Tanrilar'in Tanrisi, Efendiler Efendisi, yuce ve hushu uyandiran HaShem" diye adlandirdigi HaShem'in sadece "kainatin yaraticisi ve tarihin akisinin sekillendiricisi" degil ayni zamanda "Oksuzlerin, dul kadinlarin hakkini gozeten, yabancilari seven, onlara yiyecek, giyecek saglayan" HaShem oldugunun belirtilmesi ile sabitlestirilmistir.
Iste bunu izleyenler HaShem'in gercek takipcileridirler.
