Daniel Gordis'in kanimca Israel'in tek Yahudi Basbakani Menahem Begin'in biyografisini okumak buyuk bir zevk. Genelde daha evvel bildigimiz noktalar ve bir kac tane yeni "hidush" (yeni bilgi) disinda kitabin en can alici bolumu son sozu.
Baslangici kanli ama devami kansiz devam eden iki bas kaldiriyi karsilastirarak basliyor son soz. Amerikan ve Siyonist Devrimleri.
Ikisi de ozgurlugunu arzulayan iki halkin kanli ayaklanmalari. Tabii Siyonist ayaklanma (Ha'Mered - Isyan) tarihsel olarak daha yakin ve belgelenmis oldugundan kanli bolumleri daha fazla dikkat cekiyor. En azindan belgelenmis.
Ancak devami tum diger ayaklanmalarin tersine basarili gruplarin kendi aralarinda kanli hesaplasmalarina varmiyor. Ne Amerikan ayaklanmasi ne de Siyonist ayaklanma. Bunun en buyuk sorumlusu da Siyonist ayaklanma sirasinda Menahem Begin'in ne pahasina olursa olsun sivil savasi engelleme istegi yatiyor. Yoksa gerek "av sezonu" sirasinda, gerekse Altalena olayi sirasinda David Ben-Gurion'un kendine rakip olarak gordugu Menahem Begin ve "cetesinden" kurtulma istegi daha fazla kan dokulmesine yol acabilecek kadar derindi. Bunu durduran tek sorumlu Menahem Begin olmustu ve bununla da tarih tarafindan anilmak istedigini dile getirmisti.
Son soz Menahem Begin'in neden gerek Israel solu tarafindan, gerekse Diaspora (genelde ABD liberal cevreleri nezdinde) Yahudileri arasinda ve tabii genel kamuoyunda ters taninmis oldugunu islemekte.
Bu konuda en buyuk sorumlulugun yine her turlu durumdan siyrilmasini beceren, yalan soylemekten hic bir zaman kacinmamis, irkci hislerini saklamamis (Sefarad ve Mizrahi Yahudileri "schwarze"- Niggers diye tanimlamis olan) David Ben-Gurion'un sirtinda oldugunu belirtiyor yazar.
Begin'in itibari David Ben Gurion'un, Begin'in iftira altina sokuldugu bazi olaylarda kendi payini inkar etmesinden dolayi ozellikle zedelendi. Bazi olaylar planlandigi sekilde yurumeyince Ben Gurion istirakini inkar etti, buna karsin Begin her zaman sorumluluk kabul etmesini bildi. Deir Yasin operasyonunu Hagana'nin David Shaltiel onaylamasina ragmen, olaylar yoldan cikip bir cok sucsuz insan hayatini kaybedince Ben Gurion Menahem Begin'i vahsi bir eskiya diye ortaya atti. Hagana ayni sekilde King David otelinin bombalanmasi olayinda da rol oynamisti. Ama Etze"l'in binayi tek etmeleri yonundeki ihtarlarina kulak asmayan Ingilizler yuzunden bir cok insan olunce Ben-Gurion ve adamlari hic bir seyden haberleri yok mus gibi davrandilar.
Tabii Ben-Gurion bu rolu oynamakta yalniz degildi. ABD diasporasinda ozgurluklerini bulmus entelektueller de Begin'in karalanmasinda onemli rol oynadilar. Ornegin Einstein ve Hannah Arendt Dir Yasin olaylarindan sonra New York Times'a yazdiklari yazilar ile Begin'i 240 sucsuz Arab'in katli ile sucladilar. Begin;in bunu red etmesi ve daha sonar Arap arastirmacilarin da Begin'in anlatimini onaylamalarina ragmen verilen zarar buyuktu.
[Einstein ve Hannah Ardent'e gore Begin] ultra milliyetci, dini bir mistisizm ve irkci bir ustunluk telkin etmekteydi. Amerikan Yahudileri onlara inandilar. Ancak Begin'in bu sekilde karakterize edilmesi tamami ile yanlisti. Tanri'ya inanmak bir kisiyi "dini bir mistik" yapmiyorsa, Begin'in bu karakterize edildigi hic bir seyle bir ilgisi yoktu. Irkci ustunluk ile sucladiklari Begin Arap toplum uzerindeki askeri idarenin kaldirilmasi, Vietnam'li multecileri kabul eden, ve Misir ile bir baris anlasmasi imzalamk icin Sinay yarim adasindan vaz gecen Begin oldu.
[Begin'i] en cok uzen Yahudilerin kendi tarihlerinin gelismesi icinde karsilastiklari karmasa karsisinda olan toleranssizliklar ile diger milletlerin icinde olduklari ayni durumlari anlayis ile karsilamalari idi. (ABD'nin kurulus asamasinda ve sonrasinda yerli -- Kizilderililer -- ile olan durum konusunu isleyerek)
[Begin'in humanizm anlayisini islerken]: Kendi milletini en one koymadan humanizme adanmak, (Begin'in defalarca uzerinde durdugu gibi), kimliksiz bir insan yasami idi kendi gozunde. Tum insanligi
esit olarak sevmenin kimseyi siddetli olarak sevememek ile esit oldugunu anliyordu.
Bugun Liberal Yahudilerin anlayamadiklari bir durumu Thomas Friedman From Beirut to Jerusalem adli kitabinda dile getiriyordu:
"Begin'i tehlikeli yapan guc ile baglantili fantazilerinin, kurban olmak ile ilgili kendi degerlendirmesi idi. Begin bana her zaman kendisini soyacaklarini zannetigi 4 siyah genci vuran Manhatanli bir beyaz olan Bernhard Goetz'i hatirlatiyor. Begin elinde F15 olan bir Bernard Goetz'ti." Friedman bunun bir fantazi olmadigini anlayamiyordu. Begin fantaziye karsiydi. Neden Yahudiler sonunda ellerinde kuvvet oldugu halde, kuvvetsiz olduklari seklinde fantazilere ihtiyac duysunlardi ki? Neden etrafindakiler onun imhasini acikca tasarlarlarken, Yahudi tekrar kurban olabilecegini dusunmesin? Osirak'i imha etmek, Saddam acikca Israel'i yok edecegini soyledigi halde, bir fantazi veya kuvvet gosterisi fetisi olsun?
Aynen bugun de gerek Iran'a karsi, gerekse Iki Devlet tuzagi ile Israel'i yok etme isteklerini ifa edenlere karsi saf tutanlari "fashist" diye goren zihniyet. Aynen Begin'i F15 tasiyan bir eskiya olarak goren Thomas Friedman ve onunla ayni zihniyeti tasiyan liberal ABD Yahudileri.
[Begin] hic bir sekilde dindar olmamasina ragmen, Yahudi gelenegini her zaman sevdi ve saygi duydu. Bakan Dan Meridor'un dedigi gibi "Yahudice konusurdu". Bir cok seyin yaninda Begin, Yahudilere geleneklere olan sevginin sadece geleneklere rituel olarak bagli olanlara (dindarlara) oz bir sey olmadigi, dindar-seculer ayrimin Israel gunluk yasaminda Yahudi gelenekleri ve yazitlari hakkinda bilgili ve sevgili olanlar tarafindan anlamsizlastirilabilecegini gosterdi.
Kitaptan alintilara daha sonra firsat oldukca deginmeye devam edecegim.
Daha evvel yayinladiklarim:
Begin ile ilgili: