Rabbi Sir Jonathan Sacks'in 2009 yilinda The Times gazetesinde cikan makalesi:
1993 senesinde Francis Crick ile birlikte DNA'in yapisini kesfeden James D.Watson esliginde Cambridge Universitesi'nden fahri doktoraya layik goruldum. Kendisi ile bu bulusmam, iki bin sene evvel bilgelerimiz tarafindan bestelenen ve halen tum dua kitaplarimizda bulunan, HaShem'e kendi bilgeliginden insanogullarina ihsan ettigi icin sukran sunan Beraha'yi soylememe olanak sagladi. Aslindan bu Beraha buyuk bir bilim adami goruldugunde soylenmesi icindir. (Bu konda daha genis bilgi icin : tiklayin)Birinci yuzyil ile bugun arasindan ne kadar buyuk bir fark var. Din - bilim iliskisi bugun en kotu durumda dusmanlik, en iyi durumda yabancilasma olarak cagirabilecegimiz durumda. Boyle olmamali.
Nukleer cekirdek (atom) biliminin oncusu olan Yunanli dusunur Epicurus'un adi Yahudiler icin "kafir" ile esh anlamliydi. Buna ragmen Rabbiler bilgeligi gorduler mi taniyorlar ve bazi sonuclari ile karsi fikirlerde olsalar dahi degerini biliyorlardi. Bunu uc nedenden yapiyorlardi.
Ilk olarak bu bilgelik HaShem'in insanoglunu kendi imajinda (benzerliginde), Yahudi gelenegine gore "anlama ve ayirt etme kapasitesi ile" yarattiginin bir ispati idi. Akil, anlama kabiliyeti, hipotez yaratip teste tabii tutma yetenegi HaShem tarafindan verilmis ve O'na mutesekkur olmamizi gerektiren olgulardir.
Ikincisi, bilimsel metodoloji dini inanca da uygulanabilir. Talmud Rabbi Shimon Ha-Amsoni'nin bazi yorumlama prensiplerini Tora'nin metnine uygulamak icin nasil hayatini adadigini anlatir. Bir noktada eger kendi prensipleri ile aciklanacak olursa kabul edilemeyecek bir sonuc cikarilabilecek olan bir dizeye rastladi. Aynen o anda ve o yerde bu presiplerin gecersiz oldugunu bildirerek tum hayatini adadigi bu calismasini terk etti. Ogrencileri dona kalmislardi. "Bir ters ornek yuzunden simdiye kadar tum ogrettiklerinden gercekten vaz mi geciyorsun ?" sorularina gulumseyerek "nasil ki aciklamalarim icin ilahi bir odul alacaksam, vaz gecmem icin de alacagim" diye cevap verir. Bu aslinda Sir Karl Popper'in "Conjectures and Refutations" adli kitabindaki bilimsel metodolojinin hesabinin yuz yillar evvel yapilmis bir on calismasiydi. Din bir bilim olmayabilir ama ayni mantik kurallarini kullanabilir.
Ucuncusu, bilim, ne tur sonuclar elde edilse bile kainatin kanuni duzenine ve yaratilisin guzelligi ile karmasikligina carpici bir taniklik etmekte. Bu bilgelerimiz icin cok eskilerden beri berrakti ve bugun cok daha kuvvetli bir sekilde vurgulanmakta. Yeni bir bilimsel icati, kesfi duyup ta "HaShem!, ne cok eserin var!Hepsini bilgece yaptin;Yeryuzu yarattiklarinla dolu " (Tehilim 104:24) misralarini soyledigimin sayisini bilemem. Rabbilerimiz bunu o kadar kuvvetli hissetmislerdi ki, Yeshayau'nun "Ama HaShem'in yaptiklarina dikkat etmez, ellerinin yapitina aldirmazlar."(Yeshayau 5:12) sozlerini astronomi bilimi ogrenebilecek kapasitede olup ta ogrenmeyenler icin soyledigi fikrindeydiler.
Talmud'daki bir paragraf Rabbilerin yaklasimina isik tutmakta. Tartisma konusu " gunes gece olunca nereye gider?" di. Bilgeler once kendi fikirlerini, arkasindan da Yunan dusunurlerin fikrini sunarlar. Sonucta Yunanlilarin aciklamasinin Yahudilerinkinden daha akla yakin oldugu hakkinda karara varirlar. Tartisma noktalanir. Onlar dogru acikladilar biz yanlistik. Bu benim gozumde aydin durustluk icin bir ornektir. Buyuk bir bilim adami gordugumuzde yaptigimiz Beraha'da kullandigimiz kelimenin "bilgelik" oldugunu belirtmistim.
Bu kelime anahtar bir kavram. Yahudilik iki ayri bilgi kaynagi tanir, "bilgelik" ve "Tora". Biri mantigin (sagduyunun) digeri vahiyin, ilhamin (revelation) urunleri.Revelation'a (vahiy'e) benzemeyen yonu ile "bilgelik" evrenseldir. Herkes, dini inanci ne olursa olsun "bilgelik"e ulasabilir ve izleri tum dunya kulturlerinde bulunabilir.
Mantik ve revelation arasinda surtusmeler vardir. Bu surtusme ozellikle muhalefetin en kuvvetli hissedildigi ve Kutsal Kitaplar icine eklenmis Kohelet (Vaiz) ve Iyov'da (Eyup) kendini gosterir. Ve herseye ragmen onlar da dini yasamin birer parcasidirlar. Oyleyse gelin HaShem'e buyuk bilim adamlari icin tesekkur etmeye devam edelim. DIN, TIKALI AKILLAR ICIN DEGIL ACIK KALPLER ICINDIR...
