bs"d
"Toplumsal cokus" baslikli iletimin sonunda ,bu cokusun ikinci bir yuzu daha oldugunu yazmistim.
Bu ikinci yuz ilk gidisatin tam zittinda gitmesine ragmen sonucta tum bir toplum olarak bizleri etkileyen ve daha da kotusu Yahudi ailesini ikiye bolen bir gidisatin aci yuzu.
Haredi toplumunun Israil devletinde kendine sectigi yon . Ozellikle Israil Devleti'nde diyorum cunku Galut'ta (diasporada) yasayan Haredi toplumu ile Israil'deki arasinda hem sosyal hem de ideolojik olarak buyuk farklar var.
Yuzyillar boyunca alisilagelmis bir anlayis vardi. Halaha'nin (Yahudi seriati) uygulamasinda bir noktaya cok dikkat edilirdi. Kisisel alanda ve toplumsal alanda uygulamanin farkliliklari kabul edilmis bir gercekti. Kisi kendi alaninda ,kendi sahsini kapsiyan alanda istedigi kadar strickt ,istedigi kadar ince detaylara kadar inebilir ve istedigi standarta kendini tabii tutabilirdi.
Ancak toplumsal alanda is daha degisikti. Belirlenen minimal kurallar ,tabii Halaha'nin cercevesinde, toplum tarafindan uygulanir ve saygi duyulurdu.
Bugun ozellikle Israil'de Haredi toplum bu dengeyi degistiriyor. Bu degisimi ozellikle kendi icinde uygulamasina ragmen ,yarattigi dalgalar yalniz kendilerini degil ,tum toplumu ve daha da onemlisi tum toplumun yalniz bugununu degil yakin ve uzak gelecegini de etkileyecek kuvvetteler.
Once kendi ic toplumlarindaki bir uygulamadan ornek vereyim :
Mea Shearim'de , Israil Devleti'nin bas sehrinin dindar mahallelerinin en unlusunde kadin ve erkek kaldirimlari ayrilmis.
Afganistan'da veya Iran'da bile belki daha akillarina gelmemistir bu uygulama. Otobuslerde kadin,erkek ayri oturma sistemi.
Daha yeni yeni cikan bir fetva ile ayri,ayri oturulabilecekse bile dahi , kadinlar ve erkeklerin ayni zamanda katilabilecekleri konserler yasaklandi. Tabii sadece dini muzik olmasina ragmen ve gosterileri sadece erkekler yapmasina ragmen .
Bundan 2 sene evvel Hindistan'dan ihrac edilen kadin peruklarinin yakilmasi olayini hic derinlemesine anlatmiyayim daha iyi .
Ama butun bunlar ,dedigim gibi kendi toplumlarini baglayan yenilikler .(Oxymoron bir yaklasim tabii) Bu gidisatin nereye varacaginin analizini yapmak kolay degil ama onemli.
Fakat sonucta genel toplumun gelecegini etkileyecek daha da tehlikeli bir durum ,toplumsal cokusumuzun diger yuzu.
Haredi okullari rasyonel bilimlerin ogretilecegi dersleri mufredatlarindan siliyorlar.
Bir nesil sonra bile etkileri hissedilebilecek bu karar maalesef Israil Hukumetleri'nin istikrarsizliklarindan istifade etmeyi her zaman beceren bu Haredi toplumunun basindaki Rav'larin aldiklari en tehlikeli kararlardan biri.
Bilime ve her turlu rasyonel ogretiye her zaman acik olmamiz gerektigini savunan ve o sekilde de yasamis olan Ramba"m'in felsefesine ve gorusune tam ters bir karar.
Goruntu Israil'in statistiklerine bakinca daha da karariyor.1. sinifa basliyan tum Israil'li cocuklarin % 22'sini Haredi cocuklari olusturuyor.Ayni buyume hizi ile devam edecegini dusunursek 5-10 sene icinde bu rakkam daha da artacak.
Hic bir mesleki yetenek ogrenmiyecek % 22'lik bir toplum Israil'in gelecegine hazirlaniyor.
Bu % 22 yalnizca aileleri icin degil genel toplumun da sirtina yuklenecek yeni bir agirlik olusturacaklar.
Diger bir yonden de bakacak olursak ,bugun askerlikten muaf tutulan tum 18 yasindaki genclerin % 11'ini Haredi'ler olusturuyor. Bugun 1. sinifa baslayan % 22 askerlik yasina gelince ,bu % 11 buyumeyecek mi?
Tum bu sorunlar , toplumun iki yonden de cokus icinde olmasi Israil'in curuk bir yonetim sistemine tabii olmsindan kaynaklaniyor. Sacma bir secim sistemi yuzunden buyuk partilerin ufak Haredi partiler veya Arap partileri tarafindan bir nevi esir alindiklari bir sistem bir ileri iki geri adim atarak isliyor.
Gerekli secim sistemi degisikligi ,yonetim sistemi degisikligi ve Israil Devletin'nin Yahudi karakterini muhafaza etmesini garanti edecek bir Anayasa yapilmadiktan sonra kendi icimizden kendimizi kemirmeye devam edecegiz.
Bugunku sistem ile yasanan toplumsal cokusu durdurmanin imkani yok.
Haredi toplumun icinde durumun gidisatini goren ve farkinda olan bir bolum mevcut. Ozellikle Israil disindaki toplum bu gozlemi yapiyor ve benim sahsen irtibatta oldugum bazi Haredi dostlarim bu konudaki endiselerini saklamiyorlar.
Bazilari doktor ,avukat hatta badanaci olan bu dostlarimin endiselerini Israil'e iletmeleri ve bu cokusu durdurmalari dilegimdir .
