ALS hastalığı ile mücadele veren Rabbi Yitzi Hurwitz'ten bu hafta.
Aklınızda bulundurun; bu yazıyı özel bir kompüterde gözleri ile yazıyor. Çok büyük bir çaba sarf ederek.
*****************************************************************************************************************
Talmud bize Hanuka mumlarının yakılması ile ilgili mitzvayı şu şekilde anlatıyor: Şamay'ın okulu "ilk gece 8 mum sonraki geceler birer tane azaltarak yakılır" Hilel'in okulu "ilk gece 1 mum yakılır, daha sonraki geceler birer mum ekleyerek yakılır" diyor. Şamay'ın sunduğu neden bunu Sukkot bayramında ilk gün 13 daha sonraki günler 1'er tane azaltarak kurban yapılması. (İlk gün 13, ertesi gün 12 ve böyle devam ederek.) Hilel'in sunduğu neden ise kutsallıklarda her zaman yukarıya doğru hareket edilir, yani arttırarak, azalarak değil.
Hanuka ışıklarının Sukkot'ta sunulan kurbanlarla alakası nedir ki? Diğer bir taraftan da Hillel'in Şamay ile ikinci neden olan kutsallıklarda arttırılma konusu olmasa Sukkot'ta sunulan kurbanlarla kurduğu ilişkiye katıldığı havası da var. Sukkot'un Hanuka ile alaksı nedir?
Sukkot ve Hanuka'nın ikisinin de 8 er günlük bayramlar olması nedenini öne çıkartacak olanlar vardır. Eğer bu işe neden 8 günlük bayram olgusunu anlamamız gerekiyor.
Hanuka bayramı Bet Ha"Mikdaş'taki 7 kollu şamdan ile ilgili bir mucizenin olmasından dolayı kutlanmakta. O zaman neden 8 mum -ışık ve 8 gün bu bayram?
Şamdanın ışıkları ile Sukkot'ta kurban olarak getirilen boğaların karşılaştırılması biraz garip. Bet Ha"Mikdaş'ta sunak taşı diasrıda avluda idi. Menora - şamdan ise daha kutsal bir yer olan içerideki salonda idi. Bu da bize Menora'nın daha kutsal olduğunu belirtiyor. Hatta Aaron Ha'Kohen Menora'yı yakması emrini aldığında ona onun bu işlevinin dışarda kurbanları sunmakta olan 12 kabilenin reislerinden daha kutsal olduğu söylenmişti. Menora'nın yakılması, kurban getirilmesinden daha önemliydi. O zaman Menora'nın ışıkları ile kurbanlar neden karşılaştırılıyorlar?
Ayrıca Talmud bize Hanuka mumlarının güneş batımında yakılması gerektiğini söylüyor. Ama Bet Ha"Mikdaş'ta Menora güneş batımından bir saat ve 15 dakika (parça) evvel yakılırdı (Plag Minha). Eğer Hanuka'da yaktığımız mumlar Bet Ha"Mikdaş'taki Menora'nın yakılmasını sembolize ediyorlarsa, neden aynı zamanda yakılmıyor? Neden özellikle güneş batınca yakıyoruz?
Hanuka mumlarının asıl amacı karanlığı aydınlatmaktır. Hanuka mucizesi Yunanlıların Bet Ha"Mikdaş'ı mundar etme çabaları ve özellikle Kohen Gadol'un mühürünü kırarak saf zeytin yağı bırakmama çabaları ile yarattıkları karanlık bir devreden sonra vuku buldu. Şişeleri kırıp, yağları dökmediler. Sadece o yağların saflığını kirletmek için mühürleri kaldırdılar. Bundan da Yunanlılar için bu yağları kirletmenin Bet Ha"Mikdaş'ı kirletmekten daha önemli olduğunu görüyoruz. Amaçları neydi?
Yunanlılar bizi fiziksel olarak imha etmek istemediler. Bizim Ha"Şem ile olan bağlantımızı kopartmaktı onların amacı. Yahudiliği tutmamız ile bir problemleri yoktu. Yahudi kalın istediğiniz için, Ha"Şem istiyor diye değil. Yağ bu konuda bir semboldu. Ruhani saflık ve kirlilik mantık çerçevesinde hiç bir anlam taşımıyor. Sadece Ha"Şem öyle dedi diye bu kurallar takip ediliyor. Bunu da Yunanlılar kabul etmemekteydiler ve işte bunu imha etmek onların asıl amaçlarıydı. Tabii bu konuda hükümler vermeye başladıklarında durum Yahudiliğe karşı top yekün bir savaş haline döndü.
Bu yüzden de Kohen Gadol'un mühürünü taşıyan o yağ kavanozunu bulmamız bu kadar önemliydi. Bir parçamız her zaman Ha"Şem ile bağlı idi ve bunu kopartmak imkansızdı. Buydu o kavanozun simgelediği.
Her birimizi Neşaması (ruhu) var. Bu Ha"Şem'in bizler içindeki bir parçası. Neşamanın 5 bölümü vardır. En yükseği "yehida" olarak adlandırılır ve Ha"Şem ile birliktir bu parça. Ha"Şem'in bu dünyaya olan ilişkisi değil, çok daha yüksek bir mertebede var oluşun da arkasında bir yerde. Neşamanın bu parçası olumsuz hiç bir etkiye maruz kalamaz, tam tersine bu parçaya dokunduğumuz zaman, bu parçayı işleme sokabildiğimiz zaman etrafimızı, dünyamızı inanılmaz bir ışık ile doldururuz. Karanlığı yok eden bir ışık değil, karanlığın parlamasını sağlayan bir ışık.
Bu da 8 rakkamı ile sembolize edilir. Kabala ve Hasidut öğretisinde bilindiği gibi 7 rakkamı var oluşu, 8 ise var oluş ötesini simgeler.
Şimdi Hanuka'nın neden 8 gün olduğunu ve Hanukiya'nın neden 8 ışık taşıdığını anlayabiliriz. Çünkü Hanuka bizim Ha"Şem ile olan var oluş ötesi ilişkimiz üzerine, karanlığın kendisinin parlaması üzerinedir.
Sukkot ta 8 gündür, çünkü Sukkot bayramı da Ha"Şem ile var oluşun ötesinde ilişkimizi işlemekte. Bu da özellikle sunulan kurbanlardan anlaşılmakta. İlk 7 gün boyunca 70 milleti temsil eden 70 kurban sunulur. Bu var oluşu simgeler ve bu kurtbanlar yolu ile karanlığı iten ışık saçılır. Bizi rahatsız etmedikelri ve Ha"Şem'in isteiklerini yapmamıza olanak verdikleri durumdur bu. 8inci günde ise sadece 1 kurban getiririz. Bu kurban bizim Ha"Şem ile olan özel ilişkimizi simgeler. Var oluşun ötesindeki ilişkimizi. Yehida mertebesindeki ilişkimizi. Bu şekilde de dünyayı karanlığın kendisinin parlamasını sağlayarak etkilemekteyiz. Tüm diğer ulusların bizlere yardımcı olmalarını sağlayarak.
Bu 7 ve 1. 7 bu dünyada ve 1 var oluşun ötesinde.
Bu yüzden de Sukkot bayramında Suka içinde 7 gün bulunuruz ve 8inci gün Suka'da bulunmakta hiç bir mitzva yoktur. 7 gün boyunca Suka içinde olarak Tanrısal enerji ile çevriliyiz ancak bu enerjiyi tam olarak özümsememkteyiz. 8inci günde ise "yehida"miz ile irtibat içine gireriz ve bu Tanrısal enerjiyi içimizde özümseriz. Artık Suka'nın sağladığı etkiye ihtiyacımız kalmamıştır.
Hanuka mumlarını da güneş batımında yakmamızın sebebi de budur. Amacı karanlığı aydınlatmaktır. Ama nereye kadar? Talmud bize bunun insanların çarşıdan evlerine dönmelerine kadar, Tarmudai'lerin çarşıdan dönmelerinin bitmesine kadar der. Tarmudailer en alçak insanlardı. İsminden de anlaşılacağı gibi Tanrı'yı inkar edenlerdi (İbranice'de baş kaldıran anlamındaki mered kelime kökünden gelen bir tabir). Hanuka'nın ışıkları bu en alçak mertebedeki insanları bile etkiler, onlarında tamamı ile iyi olup Ha"Şem'e bağlanmalarını sağlar. Bu kıvılcımı yakar.
Hanuka'nın ışıkları bu sürgünün karanlığını da ışığa çevirsin ve Maşiah'ın gelişini hızlandırsın.
Vakti geldi.
Şabat Şalom
