Geçenlerde Hanuka ile ilgili 8 sene evvel yazdığım bir yazıyı Facebook'ta bir gruba asmam sonrası ilginç tartışmalar oldu. Vaktim olmadığından dolayı cevap veremedim, ancak şimdi tepkileri okumaya fırsat buldum.
Kısaca yazının konusu Hanuka'nın aslından ne kadar saptırılmış bir şekilde kutlandığını, Makabiler'in uğruna savaş verdikleri değerlerin bugün Hanukaya 4 kolla bağlanan toplumun büyük bir kısmı tarafından sadece uygulanmamakla kalmayıp, aşağılandığı ile ilgili idi.
Kanımca bu oxymoron yaklaşımın en büyük nedeni de Yahudiliği özellikle 19. yüzyıl sonları ve 20. yüzyıl sırasında "aydınlanma" süreci ile din ve millet olarak iki şekilde kabullenmenin mümkün olacağı fikridir.
Genel diaspora Yahudi toplumu özellikle Şoa sonrasında son derece rahat bir yaşama kavuştu. Gerek maddi, gerek eğitim düzeyi ve gerekse toplumsal alanlarda kendine rahat bir ortam bulmakta. Son bir kaç seneye kadar karşı karşıya kaldığımız antisemitizm gerçekte hem çok sınırlı hem de genellikle günlük yaşamımızı etkilememekteydi. Kısacası rahat olduğumuzu inkar edemeyiz.
Ben bunu özellikle 1930 sonrası ve İkinci Dünya Savaşı sonrası doğan neslin dönemi olarak analiz ediyorum. Bugünün orta yaşlıları olan 1960 -1980 arası doğumlular işte bu 1930 neslinin sevapları ve günahları ile çok zor bir soru ile karşı karşıyalar.
1930 -1950 nesli öncesine kadar Yahudi toplumların ve Yahudi şahısların kendilerine sordukları soru "Nasıl Yahudi kalabiliriz?" sorusu idi.
1960 sonrası nesli için ise bu soru "Neden Yahudi kalmalıyız ki? şekline dönüştü.
"Nasıl"dan "Neden"e.
Ve işte bütün fark ve Yahudiliğin erimesinin en büyük etkeni de bu.
Gerçekten kendini "secüler" olarak tanımlayan bugünün Yahudisi açısından Yahudi kalmayı istemesi için ne şekilde bir nedeni olabilir?
Daha da ileri gidersek Yahudi gibi yaşamayıp halen annesi Yahudi olduğu için hepimizin Yahudi olduğuna mutabık olduğumuz bir kişinin kendi çocuklarının Yahudi olmayanlar ile evlenmesini hoş görmemesinin, bir hoşnutsuzluk hissetmesinin nedeni ne olabilir?
Genelde bu tip evlilikler de zaten eğitim düzeyi yüksek, maddi durumu uygun, toplumda saygı duyulan kesitteki (ayıp bir kelime) goylar ile olmuyor mu?
O zaman bu tip evliliklerden rahatsızlık duymanın nedeni ne?
Genlere işlemiş bir ırkçılık olmasın?
Örnek olarak averaj bir Yahudi'yi alalım.
Büyük bir ihtimal ile Kaşerut kurallarına uymuyordur.
Büyük bir ihtimal ile Şabat'ı Halaha'ya göre tutmuyordur.
Büyük bir ihtimal ile eğer erkek ise üstüne düşen en basitinden her sabah Tefilin takmak gibi temel Yahudi yaşam kurallarına uymuyordur.
Büyük bir ihtimal ile eğer evli bir bayan ise üstüne düşen temel aile kurallarına uymuyordur.
Aslında üç ana nokta etrafında odaklanan Yahudi yaşam süreci, Şabat, Kaşerut ve Taharat Ha'Mişpaha konularına önem vermiyordur.
Ve sebep te Yahudiliğin secülerleşme sürecinde bu sürecin sevdalısı kesim tarafından din olarak tanımlanması.
Tüm diğer toplumlar gibi dini kurallara uymadan da o toplumun bir parçası olunabileceği fikrinin Yahudilikte tercümesinin aslında çok değişik olduğunu o zamanlar anlamayanların takipçileri bugün de bunu devam ettirmekteler. Bu sürecin de Yahudiliğin en azından o kesim için sonunun olduğunun dahi farkında olmadan.
Yahudiler'i iki ana gruba ayırabiliriz.
Birinci grup:
Yahudiliği bir din olarak kabul eden 21. yüzyıl gencinin "ben dindar değilim" diyerek diğer toplumlardan bir kişi ile aile kurma isteği en mantıklı sonuç. Hatta aynen Yahudiliği bir din olarak kabul edip, "ben dindar değilim" diyerek ne Kaşerut, ne de Şabat ile alakası olmayan bir kişinin 21. yüzyıl gencinin bu davranışını yadırgaması kendi kendini kandırması değilse nedir?
Kısaca Yahudiliği bir din olarak kabul eden kişi için "dindar olmamak" seçeneği mevcut ve "dindar olmayan" bir kişinin topluma asimile olmasını yadırgaması ters.
Bir de Yahudiliğin din olmadığı fikrini kabul eden kesim var. Bu da ikinci grup ve bu kesime ben de dahilim. Kanımca Yahudilik din değildir. Bu yüzden de Yahudi toplumu içinde "dindar" veya "dindar olmayan" bir kesim var olamaz.
O zaman ne vardır?
Yahudi'yi Yahudi yapan nedir?
Eğer din değilse, özellikle Diaspora'da içinde yaşadığımız toplumlarda bizi diğer toplumlardan ayıran nedir?
Bizi ayıracak olan tek şey Yahudi gibi yaşamaktır.
Herkes olabileceği en dürüst bir şekilde etrafında ilişkide olduğu, saygı duyduğu goylar ile kendini karşılaştırsın.
Ama dürüstçe.
Nedir fark?
Var mı bir fark?
Özellikle 2000 sene süren bu Galut sonrasında gerek lisan, gerek tarih olarak aramızdaki farklar bizi bir birimizden o kadar farklı mı kılıyor, yoksa aynı mı kılıyor?
O zaman Yahudiliği bir din olarak görmeyen ama halen kendine Yahudi kimliğini veren biri için onu Yahudi yapan, Fransız, Alman veya Türk yapmayan fark nedir?
Börekaslarımız mı?
Cevap verecek olanlara şimdiden teşekkürler.
