bs"d
Gectigimiz Shabat benim icin zamanimizin en degerli dusunurlerinden olan Rabbi Jonathan Sacks'in bir makalesini okudum ve o kadar hosuma gitti ki icinden bir kac fikri elimden geldigince sizlerle paylasmak istedim . Beni cok mutlu eden bir yaziydi.
Rabbi Sacks Bereshit'te (baslangicta) anlatilan insanoglunun yaratilmasi hikayesine degisik bir yorum getirmis :
Adem yaratildiginda ve o unlu hatayi yapana kadar olum diye bir olgu ile karsilasmamisti . Boyle bir olasilik onun icin yoktu .
Adem "topraktan alindin ve tekrar topraga doneceksin " sozlerini isittikten sonra buyuk bir sorun yasamis olmali .
Tora Adem'in bu konudaki dusunceleri hakkinda tamamen sessiz . O ana kadar bilincinde olum olgusu olmayan biri olarak yani kendini sonsuzlugun bir parcasi olarak goren biri olarak "eger olumcul isek acaba tum bu hayatin gayesi sadece bu olabilir mi ? Yoksa bizim bir parcamiz biz gocmus olsak dahi yasamaya devam edebilir mi?" diye dusunmus olabilir .
Iste o zaman Adem Yaratan'in ayni hata sonrasi kadina soyledigi sozleri hatirliyor . Cocuk doguracaksin , evet aci ile birlikte gerceklesecek bir sey bu , ama sonucta dunyaya yeni bir hayat getirecek kadin .
O anda Adem her ne kadar olecekse de , eger cocuk sahibi olabilme sansini tatmis isek , bizden bir parca daha yasamaya devam edecegini idrak ediyor . Genlerimiz , fikirlerimiz , kisisel orneklerimiz , etkimiz yasamaya devam edebilecek . Bu iste bizim olumsuzlugumuz .
Iste bu anlayis sonucta tum Yahudi anlayisini , hayata bakis acisini sekillendirdi . Yahudiligin hayata bakis acisi gecmisin ve gunumuzun bir cok kulturunden bu noktada ayrildi .
Babil kulesi ve Ramses 'in muhtesem yapitlari Tora'nin eski zamanlardan bize bu konuda verdigi 2 baslica ornek . Onlarin bakisina gore olumsuzluk yapilan bu muhtesem yapitlarin tum doga sartlarina karsi ayakta kalmayi basarip zaman icinde ileriye ulasabilmeleri idi .
Yahudiligin olumsuzluk fikri ise ideallerimiz ve dusuncelerimizi cocuklarimizin kalplerine islemek ile saglanabilirdi . Mesopotamya ve eski Misir uygarliklari yapitlari (buildings) ilke ederken Avraham ve nesilleri yapanlari (builders) kendilerine olumsuzluk tasiyicilari olarak gorduler .
Sabahlari Tefilalarimizin sonunda okudugumuz Mishna bunu soyluyor . AL TIKRE BANAYIH , ELA BONAYH - onlari (cocuklarini) ogullarin diye degil insha edenlerin diye cagir (Ibranicenin guzelliklerinden biri daha banim = ogullar , bonim = insha edenler . Ayni kokten gelen ve iclerinde baglantili manalar tasiyan 2 kelime)
Devam edelim .
Adem bu asamada bir seyi daha anladi . Bizden sonraki nesillerin bizi olumsuzluge bagliybilmeleri icin bunu yalniz yapamazdi .
Olum gercegi ile tanisana kadar Adem esini "ezer kenegdo" (karsisindaki yardimci) olarak algilamakta idi . Yani kadin ona bir asistan veya yardimci olacak diye dusunmekte idi . Bir esitlik olabilecegini henuz idrak etmemisti .
Hatta bunu en acik sekilde esi ile ilk karsilasmasinda ona verdigi sifat ile de belirtti . ISHA = kadin
Bereshit 2:23 te olay Tora tarafindan bize anlatiliyor :
וַיֹּאמֶר, הָאָדָם, זֹאת הַפַּעַם עֶצֶם מֵעֲצָמַי, וּבָשָׂר מִבְּשָׂרִי; לְזֹאת יִקָּרֵא אִשָּׁה, כִּי מֵאִישׁ לֻקְחָה-זֹּאת.
Kendi basit tercumem ile : Adem diyor : bu defa bu benim kemigimden kemik , etimden et ve onu Isha (kadin) olarak cagiriyor cunku Ish'ten (erkekten) alinma diye.
Yani kadin Adem'in bir uzantisi idi . Bir parcasi idi .
Ama simdi kadinin bu hayat yaratabilme ozelligi ile de tanisinca bakis acisi tamami ile degisti .
Kadin olmadan cocuk sahibi olamiyacagini , dolayisi ile de olumsuzluge erisemiyecegini anladi . Artik kadini sadece bir yardimcisi olarak goremezdi . Sadece kendinin basit bir uzantisi olmadigini algiladi . Iste o zaman kadinin da bireysel , kendi hakki ile ozgurlugunu , individualligini , hatta kendinden de daha ozel bireyselligini kabul etti.
Ve aslinda kadinin kendinden fazla Yaratan'in image'inda (benzerliginde) oldugu ap acik ortadaydi . Adem degil kadin aynen Yaratan gibi hayat verme , yeni bir can getirme ozelligine sahipti .
Her sey bundan sonra degisti . Ilk defa kadini kendine ozgu bir birey olarak gordu ve isimlendirdi . Kisisel bir isim verdi : Havva
Anlami da "hayat veren"
Bereshit 3:19-20 :
בְּזֵעַת אַפֶּיךָ, תֹּאכַל לֶחֶם, עַד שׁוּבְךָ אֶל-הָאֲדָמָה, כִּי מִמֶּנָּה לֻקָּחְתָּ: כִּי-עָפָר אַתָּה, וְאֶל-עָפָר תָּשׁוּב. כ וַיִּקְרָא הָאָדָם שֵׁם אִשְׁתּוֹ, חַוָּה: כִּי הִוא הָיְתָה, אֵם כָּל-חָי.
Yine benim basit tercumem ile : Topraga donene kadar alninin teri ile ekmek yiyeceksin ,cunku topraktan alindin ve yine toprahga doneceksin. Ve Adem karisina Havva ismini veriyor cunku tum yasayanlarin annesi oldugu icin.
Bu aslinda insanoglunun gelisim surecinde cok onemli bir nokta . Adem daha evvel de sozunu ettigimiz pasukta kadina "isha" (kadin) terimini veriyor . Yani bir isim vermiyor .
Bu olaydan sonra kadina isim veriyor . Havva.
Isin ilginci de Tora'yi Ibranice okursak Adem'in de bu asamaya kadar ozel bir isim sahibi olmadigini goruyoruz .
Adem karisina Havva ismini verene kadar HA-ADAM (ibranicede kelimelerin basina getirilen Hey takisi ile bir cisim halini aliyor ) kelimesi 21 kere geciyor.
Ha-adam ozel isim halini Bereshit perashasinin 5:1'inden itibaren aliyor. Ze sefer toldot Adam diye basliyor bu bolum.
Medeniyetin donusum noktasi da buradan itibaren basliyor ve maalesef halen bazi toplumlarda bu mertebeye varilmamis henuz gunumuzde.
Kadinin bireysel olarak degerini anlamadigimiz surece , ayne Ha-adam gib onun ozel ksiligini ve ismini vermedigimiz surece oncelikle Yaratan'in gozunde dahi gereken degerimize ulasamiyoruz.
Bunun da en buyuk ispati yine Tora'da :
Ha-adam esine Hava ismini verdikten sonra Tora bize Yaratanin onlara giyecekler yaptigini soyluyor. ikisi de kendi kisiliklerini ve sayginliklarini kazaniyorlar.
Rabbi Meir de bu pasuk icin daha da guzel bir ekleme yapiyor. "Catnot Or " (deri elbiseler) olarak okumayin ," isiktan elbiseler " diye okuyun diyor. (Ibranice'de Or kelimesi ayin harfi ile yazilinca deri alef ile yazilinca isik olarak anlam kazaniyor)
selamlarla
