bs"d
İlgilenenler için okunması daha rahat bir şekilde.
Makalenin orijinalinin linki en altta. Aşağıdaki kaba tercüme genelde alıntıları kapsıyor. Tümünü orijinalinden okumanızı tavsiye ederim.
ABD YAHUDİLERİ VE ISRAEL BİRBİRLERİNDEN UZAKLAŞIYORLAR -- SUÇLU KİM?
bs"d
Mosaic Magazininde bu hafta Elliott Abrams'ın ABD Yahudileri ve Israel'in birbirlerinden uzaklaşmalarının nedenini işleyen ve yeni yayınlanan iki kitabı işleyen bir makalesi yayınlandı.
Kanımca mutlaka okunması gereken bir makale.
Yazarın vardığı sonuç ana hatları ile şu şekilde:
Israel'i ve Israel'in politikalarını suçlamak işin en kolay yolu. Ama eğer bu durumun gittikçe daha derinleşmesini önlemek istiyorsak Israel'i suçlamak yerine tamir işine evde, yani ABD Yahudileri nezdinde başlamak gerekiyor.
Zamanında ABD Yahudileri'ni birleştirici bir unsur olan Israel bugün onların bölünmelerinin nedenlerinden biri.
İlk aşamalarda aslında Siyonizm veya kulağa daha hoş gelen şekli ile Yahudi milliyetçiliği ABD Yahudileri arasında pek popüler olmadı.
If American Jews and Israel Are Drifting Apart, What's the Reason?
Makaleden bazı alıntılar:
Kanımca mutlaka okunması gereken bir makale.
Yazarın vardığı sonuç ana hatları ile şu şekilde:
Israel'i ve Israel'in politikalarını suçlamak işin en kolay yolu. Ama eğer bu durumun gittikçe daha derinleşmesini önlemek istiyorsak Israel'i suçlamak yerine tamir işine evde, yani ABD Yahudileri nezdinde başlamak gerekiyor.
Zamanında ABD Yahudileri'ni birleştirici bir unsur olan Israel bugün onların bölünmelerinin nedenlerinden biri.
İlk aşamalarda aslında Siyonizm veya kulağa daha hoş gelen şekli ile Yahudi milliyetçiliği ABD Yahudileri arasında pek popüler olmadı.
If American Jews and Israel Are Drifting Apart, What's the Reason?
Makaleden bazı alıntılar:
ABD Yahudileri nezdinde Siyonizm uzun zaman şüphe ile karşılandı. Çifte sadakat meselesi rahatsız ediyordu. Ayrıca Siyonizm'in sadece ve/veya öncelikle Yahudiler'in güvenliği ile ilgili olması liberal üniversalizm idealine ters düşüyordu. ABD Yahudileri ve liderleri Siyonizm'e geç yaklaştılar. Özellikle İkinci Dünya Savaşı öncesi ve hatta sonrasına kadar önemli cemaat kurumlarının yönetimini ellerinde bulunduran Alman Yahudileri arasında. Israel Amerikan Yahudiliği içinde 1950 -60'lara kadar marjinal kalmaya devam etti. Ikinci Dünya Savaşı ve Holokost'a rağmen Amerikan Yahudileri şehirlerden banliyölere taşınma rüyaları ile meşguldüler. Öbür rüya, Yahudilerin Israel'e geri dönme rüyaları, hiç bir zaman rüyalarına girmedi.
Yahudilik olarak Reform hareketinin en önemli dayanağı olan "Kehanet Yahudiliği" (daha çok Yahudiliğin içindeki etik ve ahlaki değerleri öne süren ve Halahik sistemi dışlayan sistem), bugün "Tıkun Olam" şeklinde Tora'ya bağlı olmayan ABD Yahudileri'nin dini haline geldi. Dünyayı sosyal adalet ile tamir etmek. Bu ABD Yahudilerinin bir çoğu tarafından Yahudi riy]tuellerini uygulamaktan ve Israel'i desteklemekten daha önemli bir yer tutmakta.
Bir çok şekilde İngiliz, Avustralya ve Kanada Yahudileri sayı olarak çok daha ufak olmalarına rağmen ABD Yahudileri'ne göre çok daha kuvvetliler ve çok daha fazla Siyonistler. Politik olarak ta oylarını daha çok Israel'i destekleyen partilere vermekteler. Avuştarlya'da Israel'e yakınlık gösteren liberal partiyi, İngiltere'de Margaret Teacher gibi liderleri, Kanada'da da Stephen Harper'i desteklediler. ABD'de ise bu yönde bir dinamik görünmemekte. 2012'de Demokrat Parti rejimi ile Israel arasındaki sürtüşmelere rağmen ABD Yahudileri'nin %70'i halen Obama'ya oy verdiler. 2004'te Israel ile olan iyi düzeyde ilişkilere rağmen ABD Yahudileri'nin %76'sı Cumhuriyetçi bir Başkan'ı tekrar sevcmeye karşı oy kullandılar.
Bu oy kullanma alışkanlıklarına istisna Tora'ya bağlı Yahudiler (ortodoks) arasında görülmekte. Ve burada da ABD Yahudileri ile Israel arasında gittikçe büyümekte olan uçurumun ilk açıklamalarına da göz atabilmekteyiz. Aslında ABD Yahudileri kimlerdir?
Tora'ya bağlı Yahudiler Liberal Yahudiler'e göre Israel'e daha duygulu bir bağ sahibidirler. Politik olarak Demokratlar gittikçe daha fazla Israel'i eleştirirlerken, Cumhuriyetçiler gittikçe daha fazla desteklemekteler.
Genç nesil Yahudilerin daha yaşlı nesillere göre Israel'e karşı duruşları daha eleştirici olmasının en büyük nedeni yeni neslin karışık evlilikler sonucu dünyaya gelmiş olmaları. Karışık evliliklerin bu gençlerin üzerinde politik etkileri tartışılamaz. Ebeveyleri karışık evlilik yapmış gençler çok daha liberal oldukları gibi Israel'e de çok daha az bağımlılık hissetmekteler. Hızla büyümekte olan bu grubun Israel-Filistin konusundaki görüşleri diğer Amerikan Yahudilerinden değişik olması bir sürpriz değil.
Son paragraf sürpriz olmamalı. Hebrew Union College'in önemli şahsiyetlerinden ve Reform hareketinin ruhban liderlerinden Lawrence Hoffman'ın yazdığı gibi: "Geçmiş nesillerin faydalanmış olduğu etnik birlikteliğin yok olması... [ve] yüksek düzeydeki karışık evlilik oranımız... gelecek nesil Yahudileri daha da artarak çocukluk anıları Yahudi olmayan, Yahudi arkadaşlar edinmek için açıkça bir nedenleri olmayan, ilgi alanları ve davaları Yahudi olmayan bir nesil olacaklar."
Bu "davaların" arasında Israel de olacak. Neden ilgilensinler ki? Hoffman'ın dikkatimizi çektiği noktalar cevabı şüphesiz vermekteler ve 2013 ABD Yahudileri'ni konu eden geniş Pew araştırması da bunu tasdikliyor. Bu cevabın büyük bir bölümü, belki de en büyük bölümü bugün yüzde 50'den yüksek oranda olan karışık evlilikler. 2000 senesinden beri her 10 Amerikan Yahudisi'nin 6'sı karışık evlilik yapmış. (Tora'ya bağlı -- ortodoks -- Yahudiler arasında karışık evlilik oranı kayda değmeyecek %2.) Dahası karışık evliliklerden doğan çocukların kendileri her 10'da 6'dan, bu oranı her 10'da 8'e yükseltmekteler.
Benzer sonuçlar Yahudi milletine ait olmak yönünden de ortaya çıkmakta. Pew araştırmasına göre Yahudi olmayan biri ile evli olnalardan sadece %20 çocuklarını Yahudi olarak büyütmekte olduklarını söylemekteler. Yahudi milletine kuvvetli bağımlılık hissedip hissetmedikleri sorulduğunda sadece %59 evet derken aynı soruya Yahudi ile evli olanlar da %92 oranında pozitiv cevap verilmekte. Karışık evlilik yapnların ihtiyaç duyan Yahudile'e yönelik özel bir sorumluluk hissetme oranları %49 iken Yahudi ile evli olanlarda bu oran %80.
Tabii karışık evlililer toplumsal dayanışmanın mertebelerini göstermek için tek yol değiller. Din [siç] diğer bir faktör. Kendileri dini olarak Yahudi diye tanımlayanların yarısı Israel'e ilgi onlar için Yahudi olmanın anlamında "başlıca" bir yer tutuyor derlerken, uygulamayanlar arasında bu %23.
Ayrıca yaş ta diğer bir faktör. 65 ve üstündeki Yahudiler 30 ve altındakilere nazaran çok daha yüksek bir oranda Israel ile ilgi kendileri için "önemli" bir unsurdur demekteler.
Ayrıca yaş ta diğer bir faktör. 65 ve üstündeki Yahudiler 30 ve altındakilere nazaran çok daha yüksek bir oranda Israel ile ilgi kendileri için "önemli" bir unsurdur demekteler.
Yaş faktörünün ortaya koyduğu sonuçlar genç Amerikan Yahudileri'nin kendilerini Israel'den uzaklaştırdıkları sonucuna varılmasına kaynak oldular. Bu sonucu destekleyen veriler mevcut ancak arkasında ne yattığını anlamazsak bu verilerin de bir anlamı kalmıyor. Waxman [makaleye konu olan iki kitaptan birinin yazarı] gençlerin "işgal"den ve "Likud'un sürdüğü politikalardan" gücendiklerini düşünüyor. [Diğer kitabın yazarı] Barnett te aynı sonuçlardan çok farklı yazmıyor. Daha derin bir analiz çok daha geniş bir fenomen ile karşı karşıya olduğumuza işaret ediyor. Israel'in sürdüğü politikalar ile derin bir ilgisizlik bu politikaları eleştirmek veya "ulus devlet" kavramı ile işbirliği yapmak sıkıntısından kurtulmak isteği ile eşit ve hatta daha da önemli bir neden olabilir.
Amerikan Yahudileri arasında etnik dayanışmanın uğradığı erezyon şüphesiz Amerikan toplumunun özellikle açık bir toplum olmasında ve antisemitizmin çok alçak düzeyde hissedilebilmesinde yatmakta. Bu da diğer Diaspora toplumlarına nazaran çok daha hızlı bir asimilasyona neden olmakta. Aynen İrlandalı, İtalyan ve Polonyalı Amerikalılar kendi özelliklerini kaybedip Amerikan Katolikleri haline geldikleri gibi Yahudilik te bir "din" olarak kabullenilmeye başlandı ki, bu da bir çok Amerikan Yahudisi'nin aktiv olarak uygulamadıkları bir müessese.
Gerçekten de gördüğümüz gibi Amerikan Yahudileri'nin büyük bir çoğunluğu sadece dini uygulamamakla kalmayıp çoğunlukla Yahudi olmayanlarla evleniyorlar ve onların çocukları da daha da büyük rakkamlar ile. Her dernek yetkilisinin veya bağış toplayıcının çok iyi bildikleri gibi bu durum da toplumsal bağlara, diğer Yahudilerin, Israel'de yaşayan Yahudiler de dahil olmak üzere, kaderlerine olan ilgi ve kaygılara çok büyük bir şekilde etki etmekte.
Peki ne yapmak lazım?
Ne yapılabilir? Amerikan Yahudi toplumunun içinde olduğu büyük demografik değişimi değiştirmek, mesela evlilikleri içe dönük [Yahudiler arşında] şekle getirmek gibi, olabilecek bir şey gibi durmuyor. Yahudi Devleti bakımından Israel ve Amerikalı destekçileri, Israel'e olan destekleri daha geçerli olan Tora Yahudileri'ne mi daha ağır bir şekilde yaslanmalılar? Veya dışa dönerek Evanjelik Hristiyanlar ile mi daha yakın ilişkilere girmeli? Büyümekte olan Latin veya Asya kökenli alt toplumlara mı erişmeye çalışılmalı? Veya Hasbara pogramlarını kuvvetlendirip genel Amerikan toplumuna mı daha kuvvetle seslenilmeli?
Bu önerilerin herbirisinin değeri ve limitleri var. Ancak ilk yapılması gereken problemin burada, Amerika'da olduğunu anlamakta yatıyor. Amerikan Yahudi toplumu değişime uğradığı için Israel'den geçmiş nesillere göre daha uzak, gittikçe daha hızlı bir şekilde zayıflıyor, buradaki veya ABD dışındaki Yahudiler ile dayanışma hissi ve bu hissi ifade etme isteği ve kabiliyeti çok daha zayıf.
Israel'in ve bizim selametimiz için Israel hükümetinin ve Yahudi Ajansının gelecek nesiller boyunca toplumu ne şekilde kuvvetlendirip, ne şekilde yardımcı olabileceklerini düşünmeleri doğru bir şey. Doğru olmayan ve red edilmesi gereken bu çabaların politize edilmesi ve Israel hükümetine karşı bir silah olarak kullanılmaya çalışılması. Organize Yahudi toplumunun hiç bir bölümü ile ilişkisi olmayan, bir Sinagog'a üye olmayan, (Pew araştırmasının deyimi ile) kendini "dinsiz" bir Yahudi diye tanımlayan, Israel'i hiç ziyaret etmemiş olan, Yahudiliğe geçmemiş biri ile evlenen ve çocuklarını Yahudi olarak büyütmeyen, kendi ebeveynleri veya dedelerine göre Israel'e çok daha az bağımlılık hissetmesinin nedeninin "İŞGAL" öldüğuna gerçekten inanmalı mıyız? Veya bu kişinin eğer Meret'z veya İşçi Partisi'nin seçimleri kazanması ile Israel'i kuvvetli bir şekilde destekleyeceğine ve ziyaret edeceğine mi inanmalıyız?
Israel'i ve Israel'in politikalarını savunmak Amerikan Yahudileri tarafından zevkle ve bağımlılıkla yapılabilecek bir görev olabilir. Aynı şekilde Israel'i bir yandan savunurken bazı politikalarını ve gerçeklerini (yerleşim politikalarını veya ortodox olmayan diğer Yahudi hareketlerin gördükleri yaklaşımı) değiştirmek veya ilimlandırmak için çalışılabilir. Konservatıv veya Reform hareketlerinin şu anda Israel'de yapmaya çalıştıkları şekilde, ki hiç biri Israel'de tabii kaldıkları ayrımcı yaklaşımlara rağmen Israel'den kopmadılar veya bezmediler. Ancak genellikle Amerikan Yahudileri Yahudi Devleti'ni savunma konusunu nankör Israellilerin sırtlarına yükledikleri ve inatla kaldırmayı red ettikleri bir yük olarak görmekteler.
Israel'li ve Amerikalı yetkililerin ve geçmiş yetkilierinin yanında büyük çoğunluğu Yahudi olan yardımseverler, politik analistler ve gazetecilerin katılımı ile yapılan Brookings Enstitüsünün Saban Forumu'nun senelik toplantısında böyle bir Yahudi ile karşılaştım. Kendi panellerimden birinde dinleyiciler arasından bir katılımcı kendi kızının Üniversite Kampüsün'de karşılaştığı durum hakkında konuşmak üzere söz aldı. Kampüslerde o kadar çok Israel karşıtlığı ve eleştirisi var ki diye yakınıyordu. "Eleştirenler sert ve akıllılar, savunmak zorunda kalanlar için çok zor bir durum var." "Israel kesinlikle bu durumdan haberdar olmalı ve genç Amerikan Yahudileri'nin üzerine yüklediği bu acı deneyimi getiren politikalarını değiştirmeli" diye bize tavsiyede de bulundu.
Waxman'ın Israel liderlerine onları sonuçta Israel'in şu anda bulunduğu yönü değiştirecek kararlar almaya yönlendirecek baskı yapılmalı şeklindeki tavsiyesinin bir yankılanmasıydı bu. Bizim mutsuz ebeveynimiz Üniversite yöneticilerinin ve profesörlerinin böylesine düşman bir ortamın yaratılmasına neden izin verdiklerini sorgulamak için hiç duraksamadı? Kendi kızına doğru bir akademiyi seçmesinde yardımcı olma sorumluğunda başarısız olduğunu veya kendi çocuğuna ve etrafındaki arkadaşlarına gittikçe daha da çoğalan bu iklime hazırlayan temeli vermekte başarısız olduğunu ve anti Israel seslerin neden bu kadar kuvvetli olduklarını araştırmadığını hiç düşünmeye vakit ayırmamaktaydı. Ve bu ebeveyn, kelimenin tam anlamı ile hayati tehlike altındaki Israelileri korumak için sürdürülen politikaları eleştirmenin, politik veya sosyal zorluklar ile karşı karşıya kalan Amerikan Yahudi öğrencilerinin durumu ile karşılaştırmasındaki uygunsuzluğu da düşünmemekteydi.
Belki Israel ve Amerikan toplumları daha da bir birlerinden uzaklaşacaklar ve eleştiri seviyesi yükselecek. Ama bu gidişatı azaltmak için her şekilde bazı şeylerin yapılması gerekiyor. Ancak ilgilendiğimiz bu durum Israellileri veya politikalarını suçlayarak çözülmeyecek.
Problemler evde başlıyorlar, çözümleri de burada.
